Alternacja, której nie było

Jak się nazywa mieszkańców Żar: żaranie czy żarzanie?

 

Nazwy mieszkańców miejscowości są tworzone zgodnie z regułami słowotwórczymi w ten sposób, że do tematu nazwy miejscowości w dopełniaczu dodaje się przyrostek -anin, -anka (inne są rzadko używane), a więc w tym przypadku byłoby: żar- -anin, żar- -anka.

Problem polega jednak na tym, że formant -anin miał niegdyś wpływ miękczący, a miękkim odpowiednikiem głoski r była w przeszłości głoska ž (czyli ortograficznie zapisana rz) i mamy w języku po dziś dzień tego ślady. Dlatego właśnie mówimy zielonogórzanin, a nie *zielonogóranin, a mieszkańcy podobnie do Żar brzmiącej miejscowości Żory to żorzanie.

W Żarach jednak alternacja r:rz nie zaszła. Zgodnie z miejscowym zwyczajem, który także ma duży wpływ na kształt nazwy mieszkańców, osoby, które mieszkają w Żarach, to żaranie i żaranki.

M. Steciąg, P. Kładoczny