Do czego odnosi się wyraz cyberbullying?
Cybberbullying (podobnie jak cyberstalking, hejting, trolling) jest wyrazem nowym, związanym z technologią cyfrową.
Cybberbullying odnosi się do werbalnej agresji i przemocy. Określa zachowania językowe, których intencją jest zniszczenie człowieka, wyrządzeniu jemu krzywdy psychicznej, fizycznej. Jest formą zastraszenie dziecka przez równieśników.
Monika Kaczor
W Zielonej Górze jest rondo Anny Borchers. Jeśli nosicielem nazwiska jest kobieta, odmiana tego nazwiska wydaje się prosta: we wszystkich przypadkach będzie forma Borchers. Chciałbym zapytać, jak będzie wyglądała odmiana, gdyby nosicielem był mężczyzna? Czy można ustalić pochodzenie tego nazwiska?
Nazwisko Borchers będzie odmieniało się w następujący sposób:
M. Adam Borchers
D. Adama Borchersa
C. Adamowi Borchersowi
B. Adama Borchersa
N. Adamem Borchersem
Msc. Adamie Borchersie
W. Adam Borchers.
Nazwisko Borchers pochodzi prawdopodobnie od familijnego określenia „syn Borcharda” względnie „syn Borchardta” (niem. Borchards Sohn lub Borchardts Sohn). Geneza nazwiska Borchard(t) wiąże się natomiast z dolnoniemiecką (czyli gwarową i niestandardową) formą imienia Burghard lub Burghart (gdzie „Burg” oznacza „zamek”, „średniowieczną warownię”, z kolei przymiotnik „hart” – „twardy”, „surowy”), które w wiekach średnich było rozpowszechnione w północnoniemieckim (Dolna Saksonia, Szlezwik-Holsztyn) oraz alemańskim obszarze kulturowym (dziś szeroko zakreślone pogranicze głównie Badenii-Wirtembergii i Szwajcarii). Nosili je książęta jak np. Burchard I. von Schwaben, panujący w regionie Szwabii w IX i X wieku czy Burghard I. Graf von Stumpenhausen, biskup Bremy (XIII w.)
Jako ciekawostka może posłużyć fakt, iż najzdolniejsi doktoranci niemieckiej uczelni Rheinisch-Westfälische Technische Hochschule Aachen (Reńsko-Westfalska Wyższa Szkoła Techniczna w Akwizgranie), którzy złożyli egzamin z wyróżnieniem, summa cum laude, odznaczeni zostają medalem, tzw. Borchersplakette. Patronem nagrody jest Wilhelm Borchers, pochodzący z dolnosaksońskiego miasta Goslar naukowiec i ekspert w dziedzinie metalurgii, także rektor wspomnianej alma mater w latach 1904-1909.
Pani Izabeli Taraszczuk dziękuję za konsultację w zakresie języka niemieckiego.
Monika Kaczor
Szanowni Państwo,
interesariusz – co oznacza? Nie ma tego słowa w słownikach.
Tego słowa nie ma we współczesnych słownikach języka polskiego. Wyjątkiem jest jednak „Dobry słownik redagowany” przez A. Czesaka, Ł. Szałkiewicza i S. Żurowskiego, w którym znajdziemy hasło interesariusz wraz z udokumentowanym kontekstem i formami bliskoznacznymi (dostawca; instytucja; klient; osoba; podmiot): „Upowszechnienie wiedzy na temat możliwości i zakresu korzystania z bezpłatnych porad prawnych wśród interesariuszy (decydenci, grantodawcy, personel instytucji poradniczych) oraz klientów. Informowanie o wypracowanych w trakcie trwania projektu rozwiązaniach”. (https://dobryslownik.pl/)
Na podstawie wypowiedzi internetowych związanych ze społecznie odpowiedzialnym biznesem można podjąć próbę jego zdefiniowania (np. „Pięknym słowem współczesnej nowomowy jest „interesariusz” – kalka angielskiego pojęcia „stakeholder”. Przyszłością internetu ma być na przykład coś, co ma się nazywać „zarządzaniem przez wielu interesariuszy” („multi-stakeholder governance”), choć nie wiadomo w praktyce, jak to ma wyglądać. Na razie internetem kieruje jeden interesariusz – ICANN, organizacja formalnie pozarządowa, ale stworzył ją rząd USA, ma siedzibę w USA i ogólnie na każdym kroku instytucja ta reprezentuje interesy amerykańskiego rządu i biznesu”; „Od 2000 r. działa w Polsce Forum Odpowiedzialnego Biznesu – pozarządowa organizacja, która powstała m.in. po to, by ułatwić wymianę doświadczeń w zakresie odpowiedzialnego biznesu i zrównoważonego rozwoju między grupami interesariuszy”). Z pewnością jest to termin biznesowy, który oznacza wszystkie podmioty – osoby, grupy lub urzędy, które mogą wpływać na działalność przedsiębiorstwa, instytucji, organizacji i urzędów lub same pozostają pod wpływem ich funkcjonowania. Interesariuszami są więc zarówno pracownicy, inwestorzy, właściciele przedsiębiorstwa jak i klienci, dostawcy czy władze lokalne i centralne.
Monika Kaczor
Szanowni Państwo, jaki jest poprawny zapis: Święto Konstytucji 3 Maja czy Święto Konstytucji 3 maja?
W „Wielkim słowniku ortograficznym” PWN nazwa ta została zapisana Konstytucja 3 maja. W ustawie sejmowej z 6 kwietnia 1990 roku znajduje się zapis Święto Narodowe Trzeciego Maja.
Z pobudek emocjonalnych człony tej nazwy bywają pisane wielką literą, np. Zaproszenie na uroczyste obchody uchwalenia Konstytucji 3 Maja (www.zielona-gora.pl) .
Zapis ustawy z 1792 roku i święta obchodzonego na pamiątkę jej uchwalenia powinien być następujący – Święto Konstytucji 3 maja lub święto Konstytucji 3 maja.
Monika Kaczor
Szanowna Poradnio!
Na witrynie jednej z zielonogórskich pizzerii pojawiło się ogłoszenie Poszukujemy pizzero-kasjerów. Czy to połączenie jest poprawne?
Z łącznikiem pisze się zestawienie rzeczownikowe o członach równorzędnych, które oznaczają równorzędne cechy lub funkcje osoby lub przedmiotu. Ogłoszeniodawcy zapewne chodziło o zatrudnienie osoby, wykonującej równocześnie dwa „zawody” wyznaczone członami pizzero i kasjer. Pierwszy człon tego zestawienia nie ma żadnego uzasadnienia (nie wiadomo, czy chodzi o kasjera od pizzy, który chodzi między stolikami i kasuje rachunki w pizzerii, a może o osobę, która siedzi przy kasie i kasuje za pizzę).
Forma pizzokasjer wskazywałaby na powiązanie z rzeczownikiem pizza, a pizzeriokasjer – pizzeria.
Formacja pizzero-kasjerów (z dywizem i jednocześnie z intersufiksem -o) jest niejednoznaczna semantycznie i nieuzasadniona słowotwórczo.
Formacje z dywizem nie potrzebują interfiksu -o (np. pizza-kasjer czy pizzeria-kasjer), ale czy takie zestawienia mają sens? W tych połączeniach nie ma równorzędności, w przeciwieństwie do takich połączeń, jak laska-parasol czy fryzjerka-kosmetyczka.
Cząstka -o jest charakterystyczna dla złożeń, w których odmienny jest tylko drugi człon. Być może ogłoszeniodawca sugerował się budową takich wyrazów, jak: koparkoładowarka, ławostół.
Wracając do Pańskiego pytania, może lepiej byłoby zatrudnić sprzedawcę pizzy i kasjera.
Monika Kaczor
Szanowni Państwo,
Jak należy odmieniać nazwę Szczerzec? Patron mojej drużyny harcerskiej urodził się właśnie w tym miasteczku. Większość osób mówi: urodził się w Szczerzecu. Ja natomiast sądzę, że należy odmieniać w Szczercu. Zatem, która forma jest poprawna?
Poprawna forma miejscownikowa tej nazwy to: w Szczercu. Nazwy miejscowe – zarówno polskie, jak i zagraniczne – odmieniamy tak jak wyrazy pospolite tego samego rodzaju gramatycznego i o takim samym zakończeniu. W tym przypadku możemy się wzorować na odmianie rzeczownika marzec:
M. Szczerzec (marzec),
D. Szczerca (marca),
C. Szczercowi (marcowi),
B. Szczerzec (marzec),
N. Szczercem (marcem),
Ms. Szczercu (marcu),
W. Szczercu! (marcu!).
Nie można jednak powiedzieć, że osoby posługujące się formą miejscownikową w Szczzerzecu popełniają błąd językowy. W ocenie takich zjawisk ma znaczenie uzus (zwyczaj językowy). Elementy uznawane za niepoprawne (niezgodne z normą) mogą się tak upowszechnić wśród mieszkańców danej miejscowości, że po jakimś czasie są akceptowane przez normę użytkową.
Paula Szyjka
Szanowni Państwo!
Zwracam się z prośbą o odpowiedź na pytanie dotyczące odmiany nazwiska Paca (dla kobiety) – czy w celowniku właściwa jest forma Pacy (czy może Pace)?
Poprawna forma celownikowa tego nazwiska to: Pacy. Sięgamy tu do reguły, zgodnie z którą nazwiska żeńskie zakończone na -a odmieniają się tak jak rzeczowniki pospolite o podobnym zakończeniu. W rozstrzygnięciu pomocna jest także inna zasada: jeżeli końcówka -a stoi przed spółgłoskami c, cz, dz, dż, sz, ż (historycznie miękkimi), to nazwiska tak zakończone odmieniają się jak rzeczowniki taca, owca, tarcza. Wzór odmiany – niezależnie od tego, czy Paca jest nazwiskiem kobiety, czy mężczyzny – przedstawia się następująco:
M. Paca (taca),
D. Pacy (tacy),
C. Pacy (tacy),
B. Pacę (tacę),
N. Pacą (tacą),
Ms. Pacy (tacy),
W. Paco! (taco!).
Przy okazji warto dodać, że użycia wołacza – choć teoretycznie możliwe – są bardzo rzadkie, ponieważ w polskiej kulturze zwracanie się do kogoś po nazwisku nie jest postrzegane jako grzeczne.
Paula Szyjka
Szanowni Państwo,
piszę z prośbą o pomoc w ustaleniu etymologii słowa, o którego to źródłosłowie Internet milczy. Jest to o tyle zdumiewające, że to raczej wyraz historyczny, praktycznie dziś nieużywany. Co znaczy „och-” w ochmistrzu i w czym mistrzem jest ktoś, kto jest mistrzem w ochmistrzostwie?
Wyraz ochmistrz jest zapożyczeniem, które pojawiło się już w staropolszczyźnie. Pochodzi od niemieckiego wyrazu Hofmeister. W strukturze tego leksemu można wydzielić dwie cząstki: hof- ‘dwór, dwór królewski, dwór książęcy, folwark’ oraz -meister ‘mistrz, znawca, przełożony’. W dawnym języku niemieckim wyraz określał nadzorcę rezydencji książęcej. W podobnym znaczeniu przedostał się do polszczyzny, gdzie oznaczał zarządzającego domem i służbą. Na gruncie języka polskiego doszło do zmian fonetycznych charakterystycznych dla pożyczek z języka niemieckiego: utraty nagłosowego h oraz zmiany dźwięku f (którego w polszczyźnie kiedyś w ogóle nie było) w głoskę ch.
Nie można więc w wyrazie ochmistrz mówić o polskim przedrostku och-. Poza tym morfem -mistrz należy odczytywać zgodnie z łacińskim źródłosłowem jako ‘wyższy, przełożony’, a nie jak chcielibyśmy dziś ‘ktoś lepszy od innych w jakiejś dziedzinie’.
Przy szukaniu źródłosłowów polecamy słowniki etymologiczne, np. Andrzeja Bańkowskiego, Wiesława Borysia, Aleksandra Brücknera, Franciszka Sławskiego.
Magdalena Hawrysz, konsultacja germanistyczna Jarochna Dąbrowska-Burkhardt
W programie Szkoło Kontaktowe jeden z prowadzących skomentował wydarzenie, mówiąc: „Mrożek by tego nie wymyślił”. Co dokładnie oznacza to powiedzenie?
Potoczna fraza Mrożek by tego nie wymyślił jest związkiem frazeologicznym. To również przykład skrzydlatych myśli.
Stanisław Bąba w „Komentarzach frazeologicznych” podaje cztery warianty wspomnianego frazeologizmu:
1. Mrożek by tego nie wymyślił,
2. Tego by Mrożek nie wymyślił,
3. Tego nie wymyśliłby nawet Mrożek,
4. Tego nie wymyśliłby nawet sam Mrożek.
Te frazy nawiązują do sytuacji z utworów Sławomira Mrożka. Odnoszą się do groteskowych, absurdalnych i śmiesznych z pozoru sytuacji oraz zdarzeń, które są sprzeczne ze zdrowym rozsądkiem. Znaczenie tego frazeologizmu jest negatywną oceną określonego faktu z życia, które w istocie rzeczy jest smutne i zatrważające.
Przy okazji warto wspomnieć, że w wielowyrazowych nazwach programów radiowych i telewizyjnych wielką literą pisze się tylko pierwszy wyraz, np.: Szkoło kontaktowe, Pytanie na śniadanie, Taniec z gwiazdami.
Monika Kaczor
Dzień dobry, która forma jest poprawna, „siedem krasnoludków” czy „siedmiu krasnoludków” i jakie jest tego wytłumaczenie?
Obie formy są poprawne. Siedem to forma niemęskoosobowa – powiemy siedem księżniczek, siedem szklanek, siedem talerzy, siedem psów, natomiast formy męskoosobowej użyjemy, gdy mamy na myśli na przykład mężczyzn – siedmiu mężczyzn, siedmiu chłopców i siedmiu wspaniałych (dla porównania: siedem wspaniałych – dziewcząt).
Rzeczownik krasnoludek, odnoszący się do postaci fikcyjnej, może przybierać obie formy, w tym alternatywną męskoosobową, stąd też powiemy siedem krasnoludków albo siedmiu krasnoludów (Królewna Śnieżka i siedmiu krasnoludków), siedem albo też siedmiu elfów – te elfy albo ci elfowie w zależności od tego, czy mamy na myśli duszki, istoty mitologiczne (forma niemęskoosobowa), czy też postaci literackie – o cechach ludzkich i męskich (forma męskoosobowa).
Magdalena Idzikowska