Chciałabym poznać znaczenie i pochodzenie słowa szantrapa. Jak je poprawnie akcentować?

Słowo szantrapa pojawiło się w polszczyźnie w latach powojennych, wraz z falą zapożyczeń leksykalnych z języka rosyjskiego. Do naszego języka weszły wówczas liczne rusycyzmy związane z życiem politycznym, gospodarką, sportem itd. Zadomowiły się też wyrazy nacechowane, typowe dla mówionej odmiany języka: barachło, chałtura, durak, gieroj, szantrapa, urawniłowka, wierchuszka, zagwozdka i wiele innych. Jedne z nich przetrwały do dziś, inne wyszły z użycia i są niezrozumiałe dla młodych Polaków.

Szantrapá to wyraz pochodzenia gwarowego, który w języku rosyjskim oznacza ‘drań, nicpoń’ i odnosi się do mężczyzny, natomiast w polszczyźnie przyjął się w formie rodzaju żeńskiego i jest określeniem kobiety. W obu językach mamy do czynienia z zabarwieniem emocjonalnym wyrazu. Gdy zajrzymy do naszych słowników, zauważymy, że hasłu szantrapa towarzyszą kwalifikatory (potoczny, pospolity i in.), a definicje tego słowa zwykle zawierają informacje o jego nacechowaniu, np. wiech. ‘obelżywie o kobiecie niechlujnej, niemoralnej’ (Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski), posp. ‘obraźliwie o niesympatycznej kobiecie, zwłaszcza starej i brzydkiej’ (Wielki słownik wyrazów obcych, red. M. Bańko), ‘obraźliwie, ubliżająco o niezbyt niesympatycznej kobiecie’ (Słownik wyrazów obcych, red. I. Kamińska-Szmaj), pot. posp. ‘kłótliwa, niesympatyczna kobieta’ (Uniwersalny słownik języka polskiego, red. S. Dubisz), obraź. ‘z niechęcią o kobiecie’ (Słownik polszczyzny potocznej, J. Anusiewicz, J. Skawiński). Negatywne nacechowanie wyrazu ilustrują w słownikach konteksty typu: Ty wstrętna szantrapo!, Ty szantrapo cholerna!, Rozwrzeszczana szantrapa. Podobny charakter mają 3 użycia odnotowane w Korpusie języka polskiego PWN.

Wyraz akcentujemy zgodnie z polską regułą – na drugą sylabę od końca.

Anna Wojciechowska