Szanowna Poradnio, co oznacza sformułowanie bostońskie małżeństwo?
Bostońskie małżeństwo to eufemizm i oznacza bliski związek dwóch niezamężnych kobiet, na ogół wspólnie mieszkających, ale niekoniecznie dzielących ze sobą również sypialnię. Sformułowanie pochodzi od tytułu powieści Henry’ego Jamesa „Bostończycy” (1886), która opisuje niezależność finansową i uczuciową kobiet.
Monika Kaczor
Szanowni Państwo, co to znaczy zdobyć kogoś na negging?
Choć słowo to wydawać by się mogło nieprzystępne, zostało zdefiniowane w „Słowniku psychologicznym. Leksykonie ludzkich zachowań” (red. Agata Jankowiak, Ryszard Krupiński, Konin 2012). Negging oznacza „manipulowanie emocjami poprzez dwuznaczne komplementowanie kogoś w celu naruszenia pewności siebie innej osoby”.
Osoba, która specjalizuje się w neggingu, nie musi wypowiadać słów krzywdzących, ale, jeśli są one używane z premedytacją, mogą być uznane za nieszczere. W pewnych sytuacjach bywają środkiem do zdobycia przewagi nad drugą osobą.
Monika Kaczor
Szanowna Poradnio, w jakim znaczeniu można używać słowa integrator?
Według „Wielkiego słownik języka polskiego” (red. S. Dubisz, Warszawa 2018) integrator jest to urządzenie do całkowania, przyrząd do pomiaru pól figur płaskich o dowolnych kształtach.
Na stronach internetowych można spotkać inne użycie tego wyrazu, którego nie notują słowniki języka polskiego. Jest używany w znaczeniu zawodów (informatyk, konsultant) lub podmiotów gospodarczych (firma), których zadaniem jest programowanie, organizacja sieci komputerowych oraz opracowanie kompleksowej informatyzacji przedsiębiorstw. Por.
https://businessinsider.com.pl/firmy/strategie/po-co-firmie-potrzebny-jest-integrator/xmdbxc4
https://archiwum.rp.pl/artykul/69543-Integrator-czyli-kto–.html
https://www.rockwellautomation.com/pl_PL/sales-partners/system-integrators/overview.page?
Monika Kaczor
Jak można tłumaczyć znaczenie określenia „biały słoń”?
Rzeczywiście słowniki języka polskiego nie notują tego określenia ani też nie ma podobnego sformułowania w polszczyźnie. Funkcjonuje ono w języku angielskim. Dla Amerykanina biały słoń to kłopotliwy (nieproszony) prezent, z którym nie wiadomo, co zrobić, ale też wielka publiczna inwestycja, przynosząca więcej strat niż korzyści.
Wyjaśnienie socjolingwistyczne i kulturowe tego określenia zawarte jest w artykule Strzeżcie się przynoszących dary! („Tygodnik Powszechny” 22-29.12.2019, s. 43-46)
Monika Kaczor
Szanowni Państwo, bardzo proszę o udzielenie odpowiedzi na pytanie: czy pisząc „zwanej dalej Umową” wyraz „umową” należy ująć w cudzysłów?
Cudzysłów jest znakiem interpunkcyjnym, za którego pomocą wyodrębniamy cudze słowa przytoczone w tekście, fragmenty utworów, tytuły dzieł itp. (funkcja cytowania jest najważniejsza), jak również zwracamy uwagę na wyrazy i zwroty o znaczeniu innym niż znaczenie podstawowe (w tej funkcji znak jest nadużywany).
Wypowiedź urzędowa powinna się cechować dokładnością niedopuszczającą innych interpretacji i temu właśnie służy wymieniona w pytaniu konstrukcja. Pomaga ona wyeksponować terminy, które pojawią się w dalszych partiach dokumentu w określonym na początku znaczeniu, np. „zwany dalej Zamawiającym”, „zwany dalej Autorem”, „zwany dalej Uniwersytetem”. W umowach, regulaminach, statutach i podobnych tekstach zdefiniowane w ten sposób terminy zapisuje się – na mocy konwencji – dużą literą. Wprowadza się tym samym informację, że wyraz został użyty nie w znaczeniu ogólnym, ale w znaczeniu właściwym dla danego dokumentu. Za pierwszym razem termin taki jest niekiedy ujmowany w cudzysłów.
Czy w przytoczonym kontekście formę „Umową” należy wyodrębnić za pomocą cudzysłowu? Nie jest to konieczne. Zastosowanie dużej litery jest wystarczającym sygnałem, że wyraz został użyty w specjalnym znaczeniu i zastępuje pełną nazwę dokumentu, która – jak się spodziewam – wcześniej została podana.
Anna Wojciechowska
Szanowni Państwo,
mam problem z przydawką niepełnosprawna w zdaniu: Wspieramy niepełnosprawną młodzież i dorosłych z niepełnosprawnością w realizowaniu się na polu artystycznym. Czy zdanie nie powinno brzmieć następująco: Wspieramy niepełnosprawną młodzież i niepełnosprawnych dorosłych z uzdolnieniami artystycznymi w realizowaniu się na polu sztuki? A może należałoby zmienić miejsce przydawki i umieścić ją za obydwoma rzeczownikami: młodzież i dorosłych niepełnosprawnych?
Będę wdzięczna za poradę.
Jeśli przymiotnik stoi przed rzeczownikiem, to wskazuje na określoną cechę (jest to przydawka jakościowa, inaczej charakteryzująca). Jeśli stoi po rzeczowniku (przydawka gatunkująca, inaczej też klasyfikująca), to tworzy wraz z nim pewną nazwę i służy klasyfikacji obiektu, wskazuje więc na jego przynależność do jakiegoś zbioru.
W podanym przykładzie występuje przydawka klasyfikująca, która stoi w postpozycji (por. młodzież niepełnosprawna, osoba niepełnosprawna, dziecko niepełnosprawne). W omawianym zdaniu można ją zastąpić przydawką przyimkową – młodzież/dorośli z niepełnosprawnością.
Nawiązując do pytania, wszystko zależy od tego, jaki sens ma wyrażać zdanie – czy chodzi o osoby niepełnosprawne, które miałyby się realizować artystycznie, czy też może mamy na myśli uzdolnione artystycznie osoby niepełnosprawne, jak to wynika ze zdania drugiego.
Magdalena Idzikowska
Chciałabym skonsultować z Państwem następujący przykład: Owocem współpracy z młodym i w średnim wieku środowiskiem był pomysł zorganizowania konkursu malarskiego. Jaki przyimek powinien znaleźć się przed w: z czy ze?
Zdanie może pozostać w zaproponowanej wersji, czyli z jednym przyimkiem „z”. Postać przyimka jest uzależniona od postaci fonetycznej wyrazu, z którym przyimek bezpośrednio sąsiaduje (tutaj: „młodym”). Nie ma też konieczności powtórzenia przyimka przed sformułowaniem „w średnim wieku”. Jest to konstrukcja, w której występuje ciąg współrzędny połączony spójnikiem łącznym „i” – naturalne jest wówczas opuszczenie dodatkowego przyimka.
Kaja Rostkowska-Biszczanik
Co znaczy kupić coś na borg?
Kupić coś na borg to inaczej kupić coś na kredyt, „na zeszyt”. Por. Bogatsi o pieniądze z programu 500 plus mieszkańcy województwa ruszyli do sklepów. – Kupują więcej i coraz rzadziej biorą na borg, „na zeszyt”. Szybciej też spłacają zaciągnięty „przed pierwszym” dług – opowiadają sprzedawcy.(https://www.dziennikwschodni.pl/lublin/500-plus-i-kreska-znika-mieszkancy-regionu-kupuja-wiecej-i-coraz-rzadziej-biora-na-zeszyt,n,1000180095.html)
Monika Kaczor
Jak rozumieć sformułowanie śmierć cywilna?
Śmierć cywilna to pozbawienie kogoś za życia praw obywatelskich i majątkowych. To sformułowanie odnosi się również do sytuacji, kiedy ktoś zostaje potępiony przez opinię publiczną, często także wykluczony z jakiegoś środowiska. (Por. Słownik frazeologizmów z archaizmami. Pamiątki z przeszłości, red. A. Piela, Warszawa 2018, s. 45). Por.: Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie nie może zawrzeć małżeństwa, uznać ojcostwa, sprawować władzy rodzicielskiej, nawiązać stosunku pracy, sporządzić testamentu, nie ma czynnego i biernego prawa wyborczego. Stąd częste określenie: „śmierć cywilna”. We wszystkich sferach życia, poza drobnymi czynnościami życia codziennego, osobę ubezwłasnowolnioną całkowicie musi zastępować opiekun. A jego pozycja jest podobna do pozycji rodzica sprawującego władzę rodzicielską. (https://www.rp.pl/Rzecz-o-prawie/301269970-Michal-Kubalski-Ubezwlasnowolnienie–smierc-cywilna.html)
Monika Kaczor
Jaka jest etymologia „napoju wyskokowego” – czy chodzi o wyskok w sensie złego zachowania pod wpływem, czy o wyskok w sensie bąbelków (nagazowania) w płynie?
Słownik podaje, że jest to zbitka żartobliwa, ale chyba nie do końca, skoro pojawiła się w tekście kodeksu karnego z 1932 roku („Art. 82. § 1. Jeżeli czyn pozostaje w związku z nadużywaniem napojów wyskokowych lub innych środków odurzających, sąd może zarządzić, by sprawcę, po ewentualnemu odbyciu wymierzonej kary, umieszczono w odpowiednim zakładzie leczniczym na przeciąg 2 lat. § 2. O wcześniejszym zwolnieniu z zakładu rozstrzyga sąd”).
Według „Wielkiego słownika języka polskiego PWN” (Warszawa 2018) wyskokowy to ‘nadzwyczajny, wystrzałowy’. Połączenie napoje wyskokowe ma znaczenie metaforyczne. Odnosi się do płynów niepowszednich, które nie są spożywane na co dzień, a których spożycie może skutkować niecodziennymi, niepowszednimi zachowaniami.
Monika Kaczor