Archiwa kategorii: Pisownia

Niskowydajna konstrukcja i niegamingowy laptop

Opublikowany przez

Szanowni Państwo,
czy w odniesieniu do starszej konfiguracji sprzętowej zwrot niskowydajna konstrukcja będzie poprawny? Czy może lepiej użyć formy mniej wydajna konstrukcja? Zastanawiam się również, czy w publicystyce dopuszczalne jest użycie zwrotu niegamingowy laptop?

Wydaje się, że sformułowanie niskowydajna konstrukcja jest już rzadko spotykane, choć mówi się niskowydajne lampy, niskowydajne techniki dializacyjne.
Wyrazu niskowydajne nie notują słowniki języka polskiego.
W zaproponowanym przez Pana kontekście lepiej byłoby użyć formy mniej wydajna konstrukcja.

W języku specjalistycznym funkcjonuje sformułowanie laptopy gamingowe, czyli ‘laptopy do gier, mobilne komputery dla graczy’. Skoro są gamingowe, to mogą również funkcjonować niegamingowe laptopy, których przeznaczenie będzie inne niż to wyżej opisane.

Monika Kaczor

Na grill czy na grilla?

Opublikowany przez

Szanowni Państwo, jak poprawnie powiedzieć: mięso na grill czy mięso na grilla?

Na grilla poprawne jest tylko w normie użytkowej, na grill – w normie wzorcowej. Rzeczowniki męskie nieżywotne mają B.=M., jednak wiele form biernikowych z końcówką - a zyskało już aprobatę w formie użytkowej.

Monika Kaczor

Użycie przyimka „dla”

Opublikowany przez

Szanowna Poradnio, czy mogę prosić o uzasadnienie, dlaczego sformułowanie „krem dla skóry wysuszonej” jest niepoprawne? Korektor poprawił mi to sformułowanie na „do skóry”.

Korektor miał rację. Niepoprawne jest używanie przyimka dla w tej funkcji w połączeniach z nazwami rzeczy i pojęć. Dlatego należałoby napisać krem do skóry wysuszonej.
Przyimek dla poprawnie może być używany z następującymi rzeczownikami i przymiotnikami w dopełniaczu:
- z nazwami istot żywych – wówczas ta istota jest użytkownikiem (posiadaczem) tego, co nazywa poprzedzający rzeczownik, np. pokój dla dziecka,
- w konstrukcjach oznaczających przekazywanie, dawanie czegoś za pośrednictwem kogoś, np. Daję te pieniądze dla Jana. Przy czym niepoprawne jest używanie tego przyimka w konstrukcjach oznaczających bezpośrednie dawanie czegoś komuś, np. Przekazuje dla ciebie ten dom,
- z nawami pozytywnych uczuć – np. szacunek dla pacjenta,
- z przymiotnikami oznaczającymi ogólnie pożytek, np. niezbędny dla zdrowia;
- z rzeczownikami odczasownikowymi – przyimek dla tworzy wówczas wyrażenia oznaczające cel, np. dla wzmocnienia organizmu.

Monika Kaczor

Filharmoniczne – nie fisharmoniczne dyktando niby-sportowe, niby-muzyczne w niemolowej tonacji C-dur

Opublikowany przez

XI Dyktando Uniwersyteckie “Złap byka za rogi”

Autorem tekstu dyktanda jest prof. Marian Bugajski.

Filharmoniczne – nie fisharmoniczne dyktando niby-sportowe, niby-muzyczne w niemolowej tonacji C-dur

Nie będzie to na pewno superdyktando, ale naprawdę mało skomplikowane, nieponadprzeciętnie trudne, dyktowane w tempie adagio (adadżio) – czasem larghetto, niekiedy skądinąd piú mosso, nieomalże allegretto.
A cóż by miało wspólnego ze sportem – żachnie się niejeden student sportowiec, żałując, że zamiast uprawiać, trekking, snowboarding, spinning, carving, albo nawet zwykły jogging, mozoli się nad quasi-sportowym tekstem.
Sportowcy podobnie jak niesportowcy, melomani tak jak i niemelomani są dziś niemalże powszechnie posiadaczami CD-ROM-ów, empetrójek, empeczwórek i pendrive’ów oraz innych nie mniej wymyślnych, wysoko pojemnych, giga- a nawet terabajtowych, długogrających gadżetów, mieszczących nieograniczone kilkutysięczne zbiory nagrań. Obsługa meganowoczesnych acz niekiedy nie nazbyt funkcjonalnych iPadów i iPhone’ów to już nie jakieś czary-mary, hokus-pokus i abrakadabra.
Dzieł Bartóka, Beethovena Brahmsa, Debussy’ego, Griega, Händla, Mahlera, Mendelssohna, Preisnera, Vivaldiego i innych bardziej lub mniej znanych, nawet nieczęsto wykonywanych, twórców kompozytorów mogą więc słuchać miłośnicy Polihymnii, Terpsychory, Melpomeny, Euterpe – hożych półboginek – muz chyżo pląsających w apolińskim orszaku przy muzyce monochordu i innych chordofonów.
Mogą się nimi zachwycać curlerzy, snowboardziści, waterpoliści, badmintoniści, darterzy, kitesurferzy, zawodnicy taekwondo i dżiu-dżitsu (jiu-jitsu, jujitsu) niekoniecznie w takich salach jak Metropolitan Opera czy Carnegie Hall, w światowych music-hallach, ale także w Filharmonii Poznańskiej, Filharmonii Zielonogórskiej im. Tadeusza Bairda, w filharmonii wałbrzyskiej czy w Rybnickim Centrum Kultury, lecz nawet na co dzień podczas mniej absorbujących treningów.

Znaki pisarskie z grupy znaków interpunkcyjnych

Opublikowany przez

Dzień dobry!
Zawsze miałam problem z odróżnianiem i stosowaniem myślnika, dywizu, pauzy i półpauzy.
To, co zawsze mnie ratowało w takich sytuacjach to fakt, że w piśmie ręcznym różnice wizualne pomiędzy tymi symbolami łatwo zatrzeć, a w piśmie komputerowym i tak używa się podstawowych znaków klawiatury (MYŚLNIK nad literą P albo (identycznie wyglądający) MINUS na klawiaturze numerycznej).
Niedawno przechodziłam obok budynku prokuratury w większym mieście, co natchnęło mnie do zadania pytania.
Proszę spojrzeć na załączniki.
1. Czy zarówno w szyldzie (zob. Rzeczywistość.jpg), jak i w rozporządzeniu (zob. Rozporządzenie.png) użyto tego samego znaku?
2. Czy w obu przypadkach użyto prawidłowego znaku? Jeśli nie, to dlaczego?

Rozporządzenie

Rzeczywistość

Szanowna Pani,
zasady stosowania wymienionych przez Panią znaków podaje słownik ortograficzny (zob. Wielki słownik ortograficzny PWN z zasadami pisowni i interpunkcji, red. E. Polański, Warszawa 2016), także omawia je szczegółowo Adam Wolański (Edycja tekstów, Warszawa 2008). W nazwach miejscowości typu Skarżysko-Kamienna, Polanica-Zdrój, Warszawa-Śródmieście stosowany jest dywiz (łącznik – krótka kreska pisana bez odstępów, bez spacji), podobnie jak w nazwiskach złożonych (Kidawa-Błoński, Nowak-Jeziorański). Przy dzieleniu wyrazów i przenoszeniu do następnego wiersza dywiz przechodzi na drugą stronę, podczas gdy znak przeniesienia pozostaje na końcu poprzedniego wiersza, jak poniżej:
Kraków-
-Płaszów

Magdalena Idzikowska

Dywiz, myślnik i półpauza

Opublikowany przez

Szanowni Państwo,
proszę o pomoc w prawidłowym wyliczeniu możliwych alternatyw.
Przykład 1:
– Zdarzają się czasopisma w układzie dwu- lub więcej kolumnowym.
– Zdarzają się czasopisma w układzie dwu- lub więcej-kolumnowym.
Przykład 2:
– Ten problem można rozwiązać w dwój- lub nawet trójnasób.
– Ten problem można rozwiązać w dwój- lub nawet trój-nasób.
Przykład 3:
– Prowizja od tego kredytu jest dwu-, a nawet trzy-krotnie wyższa.
– Prowizja od tego kredytu jest dwu-, a nawet trzykrotnie wyższa.
Jak sadzę, przecinek musi zawsze kończyć pierwszą alternatywę („dwu-”, „dwój-”, „dwu-”), bo nie ma takich słów jak „dwu” czy „dwój”.

W przypadku pominięcia części wyrazu stosuje się łącznik (dywiz) zapisywany w postaci krótkiej poziomej kreski „-” (krótszej od pauzy i półpauzy). Tworzy on przede wszystkim różnego rodzaju złożenia, jak np. czarno-biały, pseudo-Amerykanin, Skłodowska-Curie, ale i właśnie w celu oznaczenia, że część wyrazu została pominięta: dwu-, trzy-, dwój, trój-. Zapisując pełny wyraz (dwukrotnie, trzykrotnie, dwójnasób, trójnasób), nie stosuje się łącznika. W pierwszym przykładzie natomiast można posłużyć się zapisami dwu- (lub więcej) kolumnowy oraz dwu- lub więcejkolumnowy. Łączną pisownię podobnego złożenia słów – więcejwyrazowy – notuje Wielki Słownik Ortograficzny PWN pod redakcją E. Polańskiego.
Warto też dodać, że w polszczyźnie istnieje słowo dwu. Występuje obocznie z formami dwóch, dwóm, dwoma, choć jest to wariant zanikający.

Kaja Rostkowska-Biszczanik

Przymiotniki od nazw dwuczłonowych

Opublikowany przez

Mam pytanie natury logicznej – czemu od miejscowości Jelenia Góra przymiotnik brzmi jeleniogórski, a od miejscowości Mińsk Mazowiecki – miński, a nie mińsko – mazowiecki czy mińskomazowiecki?
W polszczyźnie obowiązuje zasada, zgodnie z którą od dwuczłonowych nazw miejscowych, złożonych z przymiotnika i rzeczownika (np. Jelenia Góra, Nowa Huta, Nowy Dwór, Stary Sącz) następującego po tym przymiotniku, tworzymy przymiotniki oparte na dwóch podstawach, pisane bez łącznika – jeleniogórski, nowohucki, nowodworski, starosądecki).
Z kolei od dwuczłonowych nazw miejscowych, złożonych z rzeczownika i przymiotnika (np. Mińsk Mazowiecki, Grodzisk Mazowiecki, Piotrków Trybunalski, Tomaszów Lubelski) następującego po tym rzeczowniku, tworzymy przymiotniki tylko od członu rzeczownikowego – miński, grodziski, piotrkowski, tomaszowski).
W przypadku dwuczłonowych nazw miejscowości, składających się z elementów współrzędnych (np. Golub-Dobrzyń) tworzymy dwuczłonowe przymiotniki, zapisywane z łącznikiem – golubsko-dobrzyński.

Monika Kaczor

Wysoko partyjny czy wysokopartyjny?

Opublikowany przez

Szanowni Państwo, która forma jest poprawna: wysoko partyjny, czy wysokopartyjny? W rozmaitych publikacjach spotkać można obie.
„Wielki słownik ortograficzny” PWN (Warszawa 2016) podaje, że wyrażenia, w których pierwszy człon jest przysłówkiem, a drugi jest imiesłowem odmiennym lub przymiotnikiem określonym przez ten przysłówek, traktuje się jako zestawienia i pisze rozdzielnie. Zgodnie z tą regułą poprawna forma to wysoko partyjny.
Można podać przykłady podobnych wyrażeń: świeżo malowany, wysoko wykwalifikowany, zdalnie kierowany, blisko spokrewniony.
Monika Kaczor

Skróty nazw urzędów

Opublikowany przez

Szanowni Państwo,
proszę o rozstrzygnięcie problemu, jak powinny brzmieć skróty nazw urzędów istniejących w latach 60. i 70.:
– Wydziału do spraw Wyznań (był taki, np. w Gdańsku przy urzędzie miasta)
– Urzędu do Spraw Wyznań.
Sprawa zapisu skrótu Urzędu do Spraw Wyznań komplikuje się tym bardziej, że – jak zauważył  w Poradni Językowej PWN  profesor M. Bańko – „[…] Sprawy Wyznań należą do członów głównych nazwy, a przyimkiem jest tylko do. Jeśli chodzi o instytucję powołaną do życia ustawą z dn. 19.04.1950 r., to jej nazwa w treści ustawy jest pisana tak jak w pytaniu: Urząd do Spraw Wyznań. Taka pisownia występuje też w ustawie z 23.11.1989 r., likwidującej ww. urząd.”
Powyższe spostrzeżenie wskazuje również na to, że w każdej z nazw sformułowanie „do spraw” należy traktować (zatem także skracać) inaczej. Uprzejmie proszę o odpowiedź.

Pisownia nazw „urzędów do spraw” nie jest jednolita. Może budzić wątpliwości i dyskusje. Mamy więc na przykład: Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, Urząd do Spraw Cudzoziemców, Urząd do Spraw Leków i Żywności. W „Nowym słowniku ortograficznym” PWN odnotowano nazwę Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury, podobnie w „Wielkim słowniku ortograficznym”. W pewuenowskim korpusie językowym jest: Urząd do spraw Egzaminów Naukowych oraz Urząd do spraw Repatriacji i Uchodźców; Biuro do Spraw Przestępczości Zorganizowanej oraz Rada Episkopatu Polski do Spraw Dialogu Religijnego.
Ta niejednolitość może moim zdaniem wynikać z subiektywnej interpretacji składniowej i semantycznej nazw, powinniśmy więc akceptować w nich zarówno pisownię typu do spraw, jak i do Spraw.
Przepis ortograficzny jest jednak jednoznaczny i wyraźny: „jeśli skrótowiec zawiera litery oznaczające przyimek lub spójnik, piszemy je małą literą”. Nie ma w nim mowy o głównych czy pobocznych członach nazw, nie odwołuje się też do ich interpretacji.
Połączenie wyrazowe do spraw składa się z przyimka do oraz rzeczownika spraw. Zatem skrót nazwy instytucji Wydział do spraw Wyznań (niezależnie od tego, czy uznamy zasadność takiej pisowni, czy nie) powinien mieć postać WdSW. To samo będzie się odnosić do nazwy Urząd do Spraw Wyznań – UdSW i pozostałych tego typu, jak na przykład: Urząd do Spraw Leków i Żywności – UdSLiŻ, Urząd do spraw Repatriacji i Uchodźców – UdSRiU.

Marian Bugajski

Reguły skracania wyrazów

Opublikowany przez

Szanowni Państwo,
w szpitalu w Zielonej Górze nad salą operacyjną widnieje napis CENTRALNY BLOK OPERACYJNY im. DR ALBINA BANDURSKIEGO. Moje pytanie do Państwa jest takie, czy zapis skrótu jest prawidłowy? Dla potwierdzenia przesyłam zdjęcie.

celntralny blok operacyjny (2)

Nie stawia się kropki po skrótach składających się z pierwszej i ostatniej litery wyrazu skróconego, jeśli ten skrót ma formę mianownika, np.:
dr (doktor) – Od września dr Jan Kowalski zmienia godziny przyjmowania pacjentów.
Również nie stawia się kropki po skrótach składających się z pierwszej i ostatniej litery oraz jednej z liter środkowych oznaczających spółgłoskę, np. mgr (magister), płk (pułkownik), mjr (major).
Stawia się kropkę, jeśli tego skróty mają inną formę niż mianownik, np.:
Ten artykuł został zamieszczony w siódmym nr. „Języka Polskiego”.
Nie byłam na zajęciach u dr. Jana Kowalskiego.
Zamiast stawiania kropki po skrótach w przypadkach zależnych możemy je zapisać w następującej formie:
Ten artykuł został zamieszczony w siódmym nrze „Języka Polskiego”.
Nie byłam na zajęciach u dra Jana Kowalskiego.
Ponieważ na tablicy informacyjnej umieszczonej nad wejściem do bloku operacyjnego skrót występuje w przypadku zależnym, zapis powinien być następujący:
CENTRALNY BLOK OPERACYJNY im. DR. ALBINA BANDURSKIEGO
lub
CENTRALNY BLOK OPERACYJNY im. DRA ALBINA BANDURSKIEGO.
Warto zaznaczyć, że po skrótach odnoszących się do kobiet, nie stawia się kropki, np.:
Zespół Szkolno-Przedszkolny im. dr Wandy Błeńskiej w Niepruszewie.
Wysłuchałam ciekawego wykładu dr Anny Kowalskiej.
Więcej informacji na temat reguł skracania wyrazów można znaleźć w „Wielkim słowniku ortograficznym” PWN pod red. Edwarda Polańskiego (Warszawa 2016, s. 90-91)

Monika Kaczor