Czy przed wyrazem notabene stawiamy przecinek?
Notabene to modulant używany dla podkreślenia jakieś części zdania. Jest to wyrażenie łacińskie, traktowane jako złożenie, o czymś świadczy jeden akcent główny: notabene.
Interpunkcja jest niejednolita: albo nie oddziela się go od innych składników, albo oddziela przecinkiem, z czym można spotkać się stosunkowo często.
Por.:
Zostałaś notabene matką.
Przeprowadziła projekt naukowy, notabene oryginalny i inspirujący.
Monika Kaczor
Szanowni Państwo, dlaczego mówimy o znakach przEstankowych, a nie o znakach przYstankowych? Czy chodzi o to, że przestajemy mówić, a nie robimy sobie przystanek w mówieniu?
Znaki interpunkcyjne są określane także jako znaki przestankowe. Taka nomenklatura została ustalona. Sygnalizują one potrzebę zaprzestania mówienia przed kolejnym elementem wypowiedzi, by nadać jej odpowiednią intonację, właściwy rytm, stosowne tempo mowy, prawidłowy akcent wyrazowy lub zdaniowy. Zawieszamy głos, by budować stosowną atmosferę wypowiedzi. Przerwy między poszczególnymi frazami to również forma dbania o czytelność wypowiedzi, o odzwierciedlenie w tekście pisanym zależności składniowych między członami wypowiedzenia lub między wypowiedzeniami, na wyodrębnienie, podkreślenie – ze względów znaczeniowych lub emocjonalnych – pewnych wyrazów lub fragmentów tekstu.
Monika Kaczor
Mam takie pytanie, chodzi o zapis zero-energetyczny (budynki zero-energetyczne, konferencja „W kierunku budownictwa blisko zero-energetycznego”), czy z dywizem jest poprawnie?
Zero-energetyczny, zero-jedynkowy to przykłady przymiotnika złożonego z dwóch członów równorzędnych znaczeniowo, więc obowiązuje zapis z dywizem.
Monika Kaczor
Szanowni Państwo, bardzo proszę o udzielenie odpowiedzi na pytanie: czy pisząc „zwanej dalej Umową” wyraz „umową” należy ująć w cudzysłów?
Cudzysłów jest znakiem interpunkcyjnym, za którego pomocą wyodrębniamy cudze słowa przytoczone w tekście, fragmenty utworów, tytuły dzieł itp. (funkcja cytowania jest najważniejsza), jak również zwracamy uwagę na wyrazy i zwroty o znaczeniu innym niż znaczenie podstawowe (w tej funkcji znak jest nadużywany).
Wypowiedź urzędowa powinna się cechować dokładnością niedopuszczającą innych interpretacji i temu właśnie służy wymieniona w pytaniu konstrukcja. Pomaga ona wyeksponować terminy, które pojawią się w dalszych partiach dokumentu w określonym na początku znaczeniu, np. „zwany dalej Zamawiającym”, „zwany dalej Autorem”, „zwany dalej Uniwersytetem”. W umowach, regulaminach, statutach i podobnych tekstach zdefiniowane w ten sposób terminy zapisuje się – na mocy konwencji – dużą literą. Wprowadza się tym samym informację, że wyraz został użyty nie w znaczeniu ogólnym, ale w znaczeniu właściwym dla danego dokumentu. Za pierwszym razem termin taki jest niekiedy ujmowany w cudzysłów.
Czy w przytoczonym kontekście formę „Umową” należy wyodrębnić za pomocą cudzysłowu? Nie jest to konieczne. Zastosowanie dużej litery jest wystarczającym sygnałem, że wyraz został użyty w specjalnym znaczeniu i zastępuje pełną nazwę dokumentu, która – jak się spodziewam – wcześniej została podana.
Anna Wojciechowska
Prosiłbym o rozstrzygnięcie dylematu dotyczącego stawiania przecinków przed „jak” w wyrażeniach „o niczym innym nie marzę jak” oraz „nie ma to jak” na przykładzie poniższych zdań:
1. O niczym innym nie marzę jak o wycieczce do Chorwacji.
2. O niczym innym nie marzę, jak pooddychać górskim powietrzem.
3. O niczym innym nie marzę jak (tylko) o pooddychaniu górskim powietrzem.
4. O niczym innym nie marzę jak tylko o czynnym udziale w zawiłych badaniach.
5. Nie ma to jak być harcerzem.
Czy o obecności przecinka zadecyduje w tym przypadku akcent, czy to, że przecinek nie jest wymagany w zdaniu pojedynczym (1, 3 ,4, 5)?
Najprościej rzecz ujmując, można odpowiedzieć, że – ponieważ polska interpunkcja ma przede wszystkim charakter składniowy – o obecności lub nieobecności przecinka w powyższych przykładach decyduje konstrukcja zdania. Dlatego można z dużą pewnością przyjąć, że w zwrocie „nie ma to jak” przed „jak” nie pojawi się przecinek, ponieważ należy je uzupełnić składnikiem niezdaniotwórczym, np. Nie ma to jak w domu…, Nie ma jak u mamy… itp.)
Inaczej będzie w wyrażeniu „o niczym innym nie marzę jak”, które dopuszcza większą swobodę kontynuacji – w zależności od tego, czy wyraz „jak” będzie wprowadzał zdanie podrzędne czy też nie, przecinek należy wstawić lub nie. Pewne znaczenie ma tu jednak także logika wypowiedzi. Wydaje się, że dopowiedzenie ma w podanych przykładach charakter integralny, tzn. wchodzi w skład zasadniczej konstrukcji zdania, więc przecinek nie jest potrzebny (także w zdaniu drugim).
Z drugiej jednak strony intencją mówiącego może być wyodrębnienie drugiego członu. Wówczas wypowiedziane z przerwą oddechową zdanie „O niczym innym nie marzę, jak tylko o czynnym udziale w zawiłych badaniach” zostanie zapisane z przecinkiem.
Magdalena Steciąg
Czy poniższe zdania mogą być przekształcone na jedno z pytajnikami wewnątrz wypowiedzenia?
Kto miałby tutaj czyhać na moje życie? Orzeł, który szybuje ponad górskimi szczy¬tami? Gęsi przechadzające się po podwórcu? Pies ujadający w obejściu? Amtu, która mówi, że przeżyła dwóch mężów?
Kto miałby tutaj czyhać na moje życie: orzeł, który szybuje ponad górskimi szczy¬tami? gęsi przechadzające się po podwórcu? pies ujadający w obejściu? Amtu, która mówi, że przeżyła dwóch mężów?
lub:
Kto miałby tutaj czyhać na moje życie: orzeł, który szybuje ponad górskimi szczy¬tami?, gęsi przechadzające się po podwórcu?, pies ujadający w obejściu?, Amtu, która mówi, że przeżyła dwóch mężów?
Byłbym wdzięczny za komentarz.
„Wielki słownik ortograficzny” PWN (red. E. Polański, Warszawa 2016) podaje, że pytajnik służy do wskazywania na intencję osoby mówiącej, która oczekuje odpowiedniej informacji od osoby, do której kieruje się pytanie. Zadania pytające mają specjalną, odmienną od innych zdań, intonację. Wyrażają niepewność, zdziwienie. Pytania retoryczne mogą służyć do wyrażania ironii, oburzenia, ale mogą być również forma prośby lub łagodnego nakazu.
Poprawne odczytanie zdań zakończonych pytajnikiem wymaga zrozumienia ich treści.
W przedstawionych zdaniach każde ma wyraźną intencję pytania, prośby o udzielenie odpowiedzi. Zgodnie z regułami w zakresie używania znaku zapytania proponuję następujący zapis:
Kto miałby tutaj czyhać na moje życie? Orzeł, który szybuje ponad górskimi szczy¬tami? Gęsi przechadzające się po podwórcu? Pies ujadający w obejściu? Amtu, która mówi, że przeżyła dwóch mężów?
Monika Kaczor
Czy w sformułowaniu licho wie gdzie stawia się przecinek?
W zwrocie licho wie (gdzie, ile) w znaczeniu ‘nie wiadomo’ nie stawia się przecinka przed gdzie lub przed ile. W wypowiedzeniu pojedynczym nie jest oddzielany przecinkiem od innych części zdania, np.:
Wyjechał licho wie gdzie.
Przepraszać licho wie ile.
Minęło jeszcze licho wie ile minut.
Jeśli występuje jako zdanie nadrzędne w konstrukcji złożonej, wtedy stawia się przed nim przecinek, np.:
Licho wie, co o tym myśleć.
Licho wie, gdzie oni idą.
Monika Kaczor
Szanowni Państwo
Czy w zdaniu: „Był większy niż się spodziewano” powinien być przecinek przed niż, a jeśli tak – dlaczego?
W podanym zdaniu trzeba wstawić przecinek przez niż, ponieważ w wypowiedzeniu złożonym porównawczym rozdziela się tę cześć zdania, która znajduje się przed niż.
Spójnik niż używany jest między członami porównania wówczas, kiedy w pierwszym członie porównania występuje stopień wyższy przymiotnika lub przysłówka, np. Była zdolniejsza niż jej brat.
Monika Kaczor
Szanowni Państwo, czy w poniższych zdaniach powinien być przecinek przed oraz, a jeśli tak – dlaczego?
1. Peterson był członkiem m.in. Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (APA) i Amerykańskiego Towarzystwa Psychologów Chrześcijańskich, oraz laureatem Nagrody Narodowego Instytytu Zdrowia Psychicznego.
2. W latach 2000-2010 był profesorem biologii w Canius College, w Carnegie Mellon University w Seatle, na Uniwersytecie Massachuttes w Amhert, oraz profesorem chemii i fizyki w Instytucie Nauk Ścisłych na Uniwersytecie Luizjana.
3. Jedna z najwybitniejszych powieści XX wieku, oraz najsłynniejsza powieść na temat II wojny światowej.
Oraz jest spójnikiem współrzędnym łączącym wypowiedzenia łączne lub równorzędne części zdania. Nie stawia się przed nim przecinka.
Monika Kaczor
Dzień dobry!
Zawsze miałam problem z odróżnianiem i stosowaniem myślnika, dywizu, pauzy i półpauzy.
To, co zawsze mnie ratowało w takich sytuacjach to fakt, że w piśmie ręcznym różnice wizualne pomiędzy tymi symbolami łatwo zatrzeć, a w piśmie komputerowym i tak używa się podstawowych znaków klawiatury (MYŚLNIK nad literą P albo (identycznie wyglądający) MINUS na klawiaturze numerycznej).
Niedawno przechodziłam obok budynku prokuratury w większym mieście, co natchnęło mnie do zadania pytania.
Proszę spojrzeć na załączniki.
1. Czy zarówno w szyldzie (zob. Rzeczywistość.jpg), jak i w rozporządzeniu (zob. Rozporządzenie.png) użyto tego samego znaku?
2. Czy w obu przypadkach użyto prawidłowego znaku? Jeśli nie, to dlaczego?
Szanowna Pani,
zasady stosowania wymienionych przez Panią znaków podaje słownik ortograficzny (zob. Wielki słownik ortograficzny PWN z zasadami pisowni i interpunkcji, red. E. Polański, Warszawa 2016), także omawia je szczegółowo Adam Wolański (Edycja tekstów, Warszawa 2008). W nazwach miejscowości typu Skarżysko-Kamienna, Polanica-Zdrój, Warszawa-Śródmieście stosowany jest dywiz (łącznik – krótka kreska pisana bez odstępów, bez spacji), podobnie jak w nazwiskach złożonych (Kidawa-Błoński, Nowak-Jeziorański). Przy dzieleniu wyrazów i przenoszeniu do następnego wiersza dywiz przechodzi na drugą stronę, podczas gdy znak przeniesienia pozostaje na końcu poprzedniego wiersza, jak poniżej:
Kraków-
-Płaszów
Magdalena Idzikowska