Szanowna Poradnio, jakie jest znaczenie „białego kłamstwa”?

Obserwując wypowiedzi w przekazach medialnych, można stwierdzić, że użytkownicy języka identyfikują białe kłamstwo z kłamstwem niewielkim, nieważnym, nieszkodliwym, rzadko koniecznym. Pewne zachowania społeczne, które z definicji są kłamstwem, zostały uznane za konieczne, słuszne, by usprawiedliwić ich wykorzystanie. Po białe kłamstwo sięga się, by służyć innym, nie – sobie. Będzie to jednak zawsze zachowanie moralnie dwuznaczne, naruszające kanony etyczne, wprowadzające czynnik relatywizacyjny.
W artykule Białe kłamstwo – narzędzie komunikacji społecznej („Poznańskie Spotkania Językoznawcze”, 2012 (wydany w 2013), t. 24, s. 35-45. Po. także M. Cichocki, Znaczenie i funkcje kłamstwa w komunikacji interpersonalnej, „Kultura i Wartości”, 2017, nr 24, s. 23-44.) Eliza Grzelak pisze, że jest ono „wpisane w konwencję społeczną, uznane za normatywne lub przynajmniej uzualnym zachowaniem komunikacyjnym, którego normatywność lub uzualność opiera się na założeniu, że jest to przekaz korzystny dla innych, nie dla nadawcy”.
Obecnie do kłamstw koniecznych, usankcjonowanych prawem zwyczajowym, wspólnotowym, kościelnym, świeckim, zalicza się wybrane kłamstwa medyczne, prawne oraz najmniej akceptowane – kłamstwa kościelne. Wszystkie jednak budzą wątpliwości etyczne i wymuszają na uczestnikach komunikacji indywidualne świadome wybory moralne.

Monika Kaczor

Czy przymiotniki epidemiczny i epidemiologiczny można używać zamiennie? Inaczej mówiąc, czy ich znaczenie jest tożsame?

Epidemiczny – to przymiotnik od rzeczownika epidemia w znaczeniu ‘związany z epidemią’, czyli ‘częstym występowaniem czegoś’ (jeśli mowa o wzroście epidemicznym, np. narkomanii) lub ‘dużą liczbą zachorowań’ (jeśli mowa np. o grypie lub o szpitalu). Oznacza to, że gdy mówimy o zachorowaniach, chorych ludziach (łańcuch epidemiczny), czasach epidemii, stanach czy zagrożeniach związanych z epidemią (stan zagrożenia epidemicznego, stan epidemiczny) powinniśmy używać tego właśnie przymiotnika.
Epidemiologiczny – to natomiast przymiotnik od rzeczownika epidemiologia, która oznacza ‘dział medycyny zajmujący się czynnikami powodującymi masowe rozprzestrzenianie się chorób oraz sposobami zapobiegania temu procesowi’. Odnosi się on bezpośrednio do działu nauki zajmującej się epidemią, ale jest także związany ze służbami, których zadaniem jest przeciwdziałanie epidemii. Konsekwencją tego są połączenia typu stacja sanitarno-epidemiologiczna, wywiad epidemiologiczny czy nadzór epidemiologiczny. Przymiotnikiem tym należy więc charakteryzować jedną z nauk medycznych oraz rozmaite działania ograniczające epidemię.
Dziś używa się zarówno przymiotnika epidemiczny, jak i epidemiologiczny, a ich znaczenie choć w szczegółach się różni, to związany jest z tym samym zagadnieniem, którym jest epidemia. Na ten temat wypowiadają się różni ludzie, w tym medycy, politycy, specjaliści różnych dziedzin, a także zwykli ludzie, stąd nie dziwi, że padają różne określenia. Trzeba przyznać, że zamiana owych przymiotników nie wpływa na zrozumienie przekazywanej informacji i nie powoduje powstawania pomyłek. Jest to dowód bliskości znaczeń owych przymiotników, a zarazem potwierdzenie, że różnica między nimi tkwi przede wszystkim w innych zakresach podstawowych znaczeń. Można nawet powiedzieć, że w pewnym uproszczeniu oba te przymiotniki są tożsame, bo odnoszą się bezpośrednio lub pośrednio do epidemii. Przypuszczam, że wiele osób używa ich zamiennie, nie zważając na niuanse znaczenia, tak jak czasem pomyłkowo bywają używane przymiotniki dziecięcy i dziecinny, które powinny być od siebie odróżniane.

Piotr Kładoczny 

Chciałabym zapytać, ponieważ ostatnio bardzo często słyszymy być na kwarantannie czy być w kwarantannie, jak powinno się właściwie mówić.

Słowniki języka polskiego notują następujące zwroty z kwarantanną: odbywać, przebywać, przechodzić kwarantannę, poddać kogoś (coś) kwarantannie. W korpusach języka polskiego możemy spotkać ich więcej. Stosunkowo najczęściej występujące to: być na kwarantannie, jechać na kwarantannę, przebywać na kwarantannie, przywieźć na kwarantannę, wytrwać na kwarantannie, zamknąć na kwarantannie, zatrzymywać na kwarantannie oraz być w kwarantannie domowej, szkolnej, pozostawać w przymusowej kwarantannie, umieszczać w kwarantannie domowej.
Z kontekstów użycia można wnioskować, że być na kwarantannie jest używane w znaczeniu koniecznego odosobnienia ludzi, zwierząt, towarów przybyłych lub przywiezionych z miejsc dotkniętych jakąś epidemią lub podejrzanych o możliwość przeniesienia jej drobnoustrojów wywołujących chorobę zakaźną. Np.:
Miał być na kwarantannie, zginał w Tatrach.
Obecnie w Polsce w związku z epidemią koronawirusa przebywa na kwarantannie ponad 55 tysięcy osób.
Obecnie w Polsce w związku z epidemią koronawirusa przebywa na kwarantannie ponad 55 tysięcy osób.
Osoby przebywające na kwarantannie mają obecnie obowiązek posiadania aplikacji „Kwarantanna domowa”
Przyjmowała pacjentów, chociaż miała być na kwarantannie.
Być w kwarantannie towarzyszy z reguły określenie, np.:
Dzieci, które są szkolnej kwarantannie, nie mogą się nudzić.
Jakie są obowiązki osoby w kwarantannie domowej przy podejrzeniu koronawirusa?
Miał być w przymusowej kwarantannie, nakasłał na kobietę.
Miała być w domowej kwarantannie, a wyszła z domu na spotkanie.

Monika Kaczor

Szanowna Poradnio, co oznacza sformułowanie bostońskie małżeństwo?

Bostońskie małżeństwo to eufemizm i oznacza bliski związek dwóch niezamężnych kobiet, na ogół wspólnie mieszkających, ale niekoniecznie dzielących ze sobą również sypialnię. Sformułowanie pochodzi od tytułu powieści Henry’ego Jamesa „Bostończycy” (1886), która opisuje niezależność finansową i uczuciową kobiet.

Monika Kaczor

Szanowni Państwo, co to znaczy zdobyć kogoś na negging?

Choć słowo to wydawać by się mogło nieprzystępne, zostało zdefiniowane w „Słowniku psychologicznym. Leksykonie ludzkich zachowań” (red. Agata Jankowiak, Ryszard Krupiński, Konin 2012). Negging oznacza „manipulowanie emocjami poprzez dwuznaczne komplementowanie kogoś w celu naruszenia pewności siebie innej osoby”.
Osoba, która specjalizuje się w neggingu, nie musi wypowiadać słów krzywdzących, ale, jeśli są one używane z premedytacją, mogą być uznane za nieszczere. W pewnych sytuacjach bywają środkiem do zdobycia przewagi nad drugą osobą.

Monika Kaczor

Szanowna Poradnio, w jakim znaczeniu można używać słowa integrator?

Według „Wielkiego słownik języka polskiego” (red. S. Dubisz, Warszawa 2018) integrator jest to urządzenie do całkowania, przyrząd do pomiaru pól figur płaskich o dowolnych kształtach.
Na stronach internetowych można spotkać inne użycie tego wyrazu, którego nie notują słowniki języka polskiego. Jest używany w znaczeniu zawodów (informatyk, konsultant) lub podmiotów gospodarczych (firma), których zadaniem jest programowanie, organizacja sieci komputerowych oraz opracowanie kompleksowej informatyzacji przedsiębiorstw. Por.

https://businessinsider.com.pl/firmy/strategie/po-co-firmie-potrzebny-jest-integrator/xmdbxc4

https://archiwum.rp.pl/artykul/69543-Integrator-czyli-kto–.html

https://www.rockwellautomation.com/pl_PL/sales-partners/system-integrators/overview.page?

Monika Kaczor