Licho wie (gdzie, ile)

Czy w sformułowaniu licho wie gdzie stawia się przecinek?

W zwrocie licho wie (gdzie, ile) w znaczeniu ‘nie wiadomo’ nie stawia się przecinka przed gdzie lub przed ile. W wypowiedzeniu pojedynczym nie jest oddzielany przecinkiem od innych części zdania, np.:
Wyjechał licho wie gdzie.
Przepraszać licho wie ile.
Minęło jeszcze licho wie ile minut.

Jeśli występuje jako zdanie nadrzędne w konstrukcji złożonej, wtedy stawia się przed nim przecinek, np.:
Licho wie, co o tym myśleć.
Licho wie, gdzie oni idą.

Monika Kaczor

Spójnik niż

Szanowni Państwo
Czy w zdaniu: „Był większy niż się spodziewano” powinien być przecinek przed niż, a jeśli tak – dlaczego?

W podanym zdaniu trzeba wstawić przecinek przez niż, ponieważ w wypowiedzeniu złożonym porównawczym rozdziela się tę cześć zdania, która znajduje się przed niż.
Spójnik niż używany jest między członami porównania wówczas, kiedy w pierwszym członie porównania występuje stopień wyższy przymiotnika lub przysłówka, np. Była zdolniejsza niż jej brat.

Monika Kaczor

Spójnik oraz

Szanowni Państwo, czy w poniższych zdaniach powinien być przecinek przed oraz, a jeśli tak – dlaczego?

1. Peterson był członkiem m.in. Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (APA) i Amerykańskiego Towarzystwa Psychologów Chrześcijańskich, oraz laureatem Nagrody Narodowego Instytytu Zdrowia Psychicznego.

2. W latach 2000-2010 był profesorem biologii w Canius College, w Carnegie Mellon University w Seatle, na Uniwersytecie Massachuttes w Amhert, oraz profesorem chemii i fizyki w Instytucie Nauk Ścisłych na Uniwersytecie Luizjana.

3. Jedna z najwybitniejszych powieści XX wieku, oraz najsłynniejsza powieść na temat II wojny światowej.

Oraz jest spójnikiem współrzędnym łączącym wypowiedzenia łączne lub równorzędne części zdania. Nie stawia się przed nim przecinka.

Monika Kaczor

Znaki pisarskie z grupy znaków interpunkcyjnych

Dzień dobry!
Zawsze miałam problem z odróżnianiem i stosowaniem myślnika, dywizu, pauzy i półpauzy.
To, co zawsze mnie ratowało w takich sytuacjach to fakt, że w piśmie ręcznym różnice wizualne pomiędzy tymi symbolami łatwo zatrzeć, a w piśmie komputerowym i tak używa się podstawowych znaków klawiatury (MYŚLNIK nad literą P albo (identycznie wyglądający) MINUS na klawiaturze numerycznej).
Niedawno przechodziłam obok budynku prokuratury w większym mieście, co natchnęło mnie do zadania pytania.
Proszę spojrzeć na załączniki.
1. Czy zarówno w szyldzie (zob. Rzeczywistość.jpg), jak i w rozporządzeniu (zob. Rozporządzenie.png) użyto tego samego znaku?
2. Czy w obu przypadkach użyto prawidłowego znaku? Jeśli nie, to dlaczego?

Rozporządzenie

Rzeczywistość

Szanowna Pani,
zasady stosowania wymienionych przez Panią znaków podaje słownik ortograficzny (zob. Wielki słownik ortograficzny PWN z zasadami pisowni i interpunkcji, red. E. Polański, Warszawa 2016), także omawia je szczegółowo Adam Wolański (Edycja tekstów, Warszawa 2008). W nazwach miejscowości typu Skarżysko-Kamienna, Polanica-Zdrój, Warszawa-Śródmieście stosowany jest dywiz (łącznik – krótka kreska pisana bez odstępów, bez spacji), podobnie jak w nazwiskach złożonych (Kidawa-Błoński, Nowak-Jeziorański). Przy dzieleniu wyrazów i przenoszeniu do następnego wiersza dywiz przechodzi na drugą stronę, podczas gdy znak przeniesienia pozostaje na końcu poprzedniego wiersza, jak poniżej:
Kraków-
-Płaszów

Magdalena Idzikowska

Dywiz, myślnik i półpauza

Szanowni Państwo,
proszę o pomoc w prawidłowym wyliczeniu możliwych alternatyw.
Przykład 1:
– Zdarzają się czasopisma w układzie dwu- lub więcej kolumnowym.
– Zdarzają się czasopisma w układzie dwu- lub więcej-kolumnowym.
Przykład 2:
– Ten problem można rozwiązać w dwój- lub nawet trójnasób.
– Ten problem można rozwiązać w dwój- lub nawet trój-nasób.
Przykład 3:
– Prowizja od tego kredytu jest dwu-, a nawet trzy-krotnie wyższa.
– Prowizja od tego kredytu jest dwu-, a nawet trzykrotnie wyższa.
Jak sadzę, przecinek musi zawsze kończyć pierwszą alternatywę („dwu-”, „dwój-”, „dwu-”), bo nie ma takich słów jak „dwu” czy „dwój”.

W przypadku pominięcia części wyrazu stosuje się łącznik (dywiz) zapisywany w postaci krótkiej poziomej kreski „-” (krótszej od pauzy i półpauzy). Tworzy on przede wszystkim różnego rodzaju złożenia, jak np. czarno-biały, pseudo-Amerykanin, Skłodowska-Curie, ale i właśnie w celu oznaczenia, że część wyrazu została pominięta: dwu-, trzy-, dwój, trój-. Zapisując pełny wyraz (dwukrotnie, trzykrotnie, dwójnasób, trójnasób), nie stosuje się łącznika. W pierwszym przykładzie natomiast można posłużyć się zapisami dwu- (lub więcej) kolumnowy oraz dwu- lub więcejkolumnowy. Łączną pisownię podobnego złożenia słów – więcejwyrazowy – notuje Wielki Słownik Ortograficzny PWN pod redakcją E. Polańskiego.
Warto też dodać, że w polszczyźnie istnieje słowo dwu. Występuje obocznie z formami dwóch, dwóm, dwoma, choć jest to wariant zanikający.

Kaja Rostkowska-Biszczanik

Reguły skracania wyrazów

Szanowni Państwo,
w szpitalu w Zielonej Górze nad salą operacyjną widnieje napis CENTRALNY BLOK OPERACYJNY im. DR ALBINA BANDURSKIEGO. Moje pytanie do Państwa jest takie, czy zapis skrótu jest prawidłowy? Dla potwierdzenia przesyłam zdjęcie.

celntralny blok operacyjny  (2)

Nie stawia się kropki po skrótach składających się z pierwszej i ostatniej litery wyrazu skróconego, jeśli ten skrót ma formę mianownika, np.:
dr (doktor) – Od września dr Jan Kowalski zmienia godziny przyjmowania pacjentów.
Również nie stawia się kropki po skrótach składających się z pierwszej i ostatniej litery oraz jednej z liter środkowych oznaczających spółgłoskę, np. mgr (magister), płk (pułkownik), mjr (major).
Stawia się kropkę, jeśli tego skróty mają inną formę niż mianownik, np.:
Ten artykuł został zamieszczony w siódmym nr. „Języka Polskiego”.
Nie byłam na zajęciach u dr. Jana Kowalskiego.
Zamiast stawiania kropki po skrótach w przypadkach zależnych możemy je zapisać w następującej formie:
Ten artykuł został zamieszczony w siódmym nrze „Języka Polskiego”.
Nie byłam na zajęciach u dra Jana Kowalskiego.
Ponieważ na tablicy informacyjnej umieszczonej nad wejściem do bloku operacyjnego skrót występuje w przypadku zależnym, zapis powinien być następujący:
CENTRALNY BLOK OPERACYJNY im. DR. ALBINA BANDURSKIEGO
lub
CENTRALNY BLOK OPERACYJNY im. DRA ALBINA BANDURSKIEGO.
Warto zaznaczyć, że po skrótach odnoszących się do kobiet, nie stawia się kropki, np.:
Zespół Szkolno-Przedszkolny im. dr Wandy Błeńskiej w Niepruszewie.
Wysłuchałam ciekawego wykładu dr Anny Kowalskiej.
Więcej informacji na temat reguł skracania wyrazów można znaleźć w „Wielkim słowniku ortograficznym” PWN pod red. Edwarda Polańskiego (Warszawa 2016, s. 90-91)

Monika Kaczor

Pauza, półpauza, myślnik

Jaka jest różnica między pauzą, półpauzą i myślnikiem w tekście? Kiedy stosujemy te znaki?

Myślnik ma postać pauzy lub półpauzy. Może on pełnić funkcję znaku przestankowego (co jest regulowane zasadami interpunkcyjnymi; zob. Wielki słowik ortograficzny PWN z zasadami pisowni i interpunkcji, red. E. Polański, Warszawa 2016; https://sjp.pwn.pl/zasady/93-Myslnik;629819.html) oraz znaku o funkcji edytorskiej. Istotne jest, aby w jednej publikacji konsekwentnie myślnik był używany albo w formie pauzy, albo w formie półpauzy. Jako znak interpunkcyjny z obu stron oddzielony jest spacjami.
Adam Wolański, autor praktycznego poradnika Edycja tekstów, wymienia następujące najważniejsze funkcje edytorskie, w których stosuje się myślnik w postaci półpauzy lub pauzy: 1. na początku każdej kwestii dialogowej w utworach prozatorskich i do oddzielenia kwestii dialogowej od wypowiedzi narratora; 2. na początku przytoczenia cudzej ustnej wypowiedzi i oddzielenia jej od tekstu odautorskiego w publikacjach niebeletrystycznych; 3. w wywiadach – na początku pytań i odpowiedzi; 4. na początku składnika wyliczenia składanego w osobnych wierszach; 5. w wielowyrazowych tematach skorowidza rzeczowego; 6. w składanych w ciągu pozycjach indeksowych (w celu oddzielenia hasła głównego od pierwszego podhasła); 7. w wykazach skrótów (w celu rozdzielenia skrótu i objaśnienia); 8. w żywej paginie w encyklopediach i słownikach (w celu rozdzielenia pierwszego i ostatniego hasła występującego na kolumnie); 9. w bibliografii załącznikowej (w celu zastąpienia nazwy autora, powtarzającej się w kolejnych opisach bibliograficznych; 10. w składanej w ciągu literaturze przedmiotu pod artykułem hasłowym w encyklopedii (w celu rozdzielnia kolejnych opisów bibliograficznych); 11. w przypisach składanych w ciągu (w celu rozdzielenia kolejnych przypisów); 12. w motcie, wyróżnionym cytacie itp. (w celu oddzielenia autora lub źródła od cytowanego tekstu); 13. w rubryce tabeli dla oznaczenia, że dane zjawisko nie istnieje; 14. w odnośnikach literowych powtórzonych z myślnikiem; 15. w cyfrowym zapisie cen.
Z kolei w funkcjach edytorskich myślnik w postaci półpauzy (a nie pauzy) stosuje się w szczególności: 1. w wyrażeniach liczbowych oraz słownych określających zakres (‘od… do…’), wielkość przybliżoną (‘mniej więcej’), np. 10–15 procent, strony 5–10, w latach 1989–1990; 2. ukazujących relacje czasowe (‘czas od… do…’), np. 1 lipca–31 sierpnia, przestrzenne (‘kierunek od… przez… do…’), np. trasa Warszawa–Bielsko-Biała; 3. w wyrażeniach słownych ukazujących relacje między osobami, instytucjami, państwami itp. (‘między jedną stroną a drugą’), np. mecz Polska–Anglia; 4. w nazwach, terminach itp., w których skład wchodzą nazwiska dwóch lub więcej osób (założycieli, odkrywców, twórców, wynalazców itd.), np. słownik Karłowicza–Kryńskiego–Niedźwiedzkiego; 5. w tekstach beletrystycznych w wyrazach lub wyrażeniach modyfikowanych kontekstowo, np. Jan–jakiśtam–owski (A. Wolański, Edycja tekstów, Warszawa 2008).
Jak podkreśla autor poradnika, niezależnie od użycia półpauzy w funkcji myślnika zyskała ona właściwe tylko dla siebie zastosowania edytorskie, niekodyfikowane na razie w słownikach ortograficznych. „Oznacza to, że jeśli w funkcji myślnika używamy pauzy, to w zastosowaniach pozamyślnikowych zmuszeni będziemy użyć półpauzy. Jeśli natomiast w funkcji myślnika używamy półpauzy, nie będzie typograficznej różnicy pomiędzy myślnikiem a półpauzą niemyślnikiem” (A. Wolański, Poradnia Językowa PWN).

Magdalena Idzikowska

Interpunkcja w tabelach

Proszę o odpowiedź, czy należy stawiać kropki po zdaniach niezwiązanych ze sobą treściowo, a umieszczonych w tabelach przy poszczególnych latach. Np. Rok 2011: Powstanie kółka teatralnego. Nawiązanie współpracy ze szkołą w Niemczech. Polska stanęła na czele Rady Unii Europejskiej.

Można kropką (czy też średnikiem) rozdzielać różne punkty, tematy itd., które nie stanowią całości tekstowej, tylko są zbiorem różnych haseł przyporządkowanych w tabeli poszczególnym nadrzędnym nagłówkom typu rok 2011, 2012 itd. Jeśli jednak hasła te wypisalibyśmy w kolumnach (od nowych wierszy), to mogą one także pozostać bez żadnego oddzielającego znaku interpunkcyjnego, gdyż odpowiedni podział graficzny wprowadza tu cezurę.

Magdalena Idzikowska

Skrótowo „pod wezwaniem”

Jaki zapis jest poprawny: kościół p.w. Matki Boskiej Częstochowskiej czy kościół pw. Matki Boskiej Częstochowskiej?

MBC

Jak podaje Nowy słownik ortograficzny PWN z zasadami ortografii i interpunkcji pod red. E. Polańskiego po skrócie nazwy dwu- i wielowyrazowej stawia się tylko jedną kropkę, jeśli wyrazy następne rozpoczynają się od spółgłoski, np. bm. (= bieżącego miesiąca), cdn. (= ciąg dalszy nastąpi), pw. (= pod wezwaniem). Należy zaznaczyć, że jeśli wyraz kościół jest nazwą gatunkową (rodzajową), to zapisujemy go małą literą. Zatem zgodny z zasadami, prawidłowy zapis to: kościół pw. Matki Boskiej Częstochowskiej.

Jeśli natomiast w nazwie dwu- i wielowyrazowej drugi wyraz lub któryś z następnych rozpoczyna się od samogłoski, to wówczas skrót tej nazwy ma kropkę po skrócie każdego wyrazu, np. m.in. (= między innymi), p.o. (= pełniący obowiązki).

U. Majdańska-Wachowicz

Ile kropek?

Jeśli zdanie kończy skrót zakończony kropką, to czy należy stawiać drugą kropkę?

 

Każde zdanie zapisane po polsku należy kończyć znakiem interpunkcyjnym. Jeśli jednak zdanie kończy skrót zakończony kropką, to tę kropkę należy traktować jednocześnie jako zakończenie całego zdania. W interpunkcji języka polskiego jest zasada, która mówi, że nie stawia się obok siebie dwóch takich samych znaków interpunkcyjnych. Np. w zdaniu: Platon żył w V wieku p.n.e. ostatnia kropka jest również znakiem kończącym zdanie.

Trochę inaczej sytuacja wygląda w wypadku, gdy skrót kończący zdanie znajduje się na końcu zdania, ale w wydzielonej części nawiasowej. Po takim nawiasie należy postawić znak interpunkcyjny kończący to zdanie. Oba znaki interpunkcyjne będą oddzielone od siebie nawiasem. Np.: Platon żył bardzo dawno temu (w V wieku p.n.e.).

P. Kładoczny