Prosty język na wesoło
Wykorzystano ilustracje ze strony Prosty język na wesoło – Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej (funduszeeuropejskie.gov.pl)
Dlaczego w wersie „… za zieloną ukrainą” ostatni wyraz jest napisany małą literą?
W słowniku Witolda Doroszewskiego wyraz ukraina występuje w znaczeniu potocznym – jako ‘miejscowość bardzo odległa, daleka od czyjegoś miejsca zamieszkania’.
We wspomnianym wyżej wersie obserwujemy zmianę znaczenia, czyli przejście formy z klasy nazw pospolitych do klasy nazw własnych. Znaczenie wyrazu ukraina się wyspecjalizowało. Pierwotnie ukrainą nazywano ‘terytorium przygraniczne, pograniczne, kraj na granicy, kresy’. W funkcji nazwy własnej po raz pierwszy została użyta w 1590 roku w tytule konstytucji sejmowej według projektu Jana Zamoyskiego.
Monika Kaczor
Co oznacza zwrot robić inbę?
Robić inbę oznacza robić coś kontrowersyjnego, nieprzyjemnego, negatywnego w kontekście afery, dyskusji, kłótni, czynienia wyrzutów, przedstawiania pretensji. Kiedyś mówiło się na taką sytuację niezły dym.
Początkowo inba była określeniem imprezy, spotkania towarzyskiego.
Najczęściej jest ono używane półserio, a jego zastosowaniem sygnalizujemy, że sprawa nie jest do końca poważna i należy mieć do niej dystans.
Jest synonimem dramy, awantury, draki.
Monika Kaczor
Co oznacza słowo lumberseksualizm?
W znaczeniu potocznym jest to upowszechniony wśród młodych mężczyzn styl życia, mający uwydatniać cechy uważane za typowo męskie, takie jak: siła fizyczna, umiejętność naprawiania sprzętów domowych, zdolność przetrwania w trudnych warunkach. Odnosi się ono również do mody odzwierciedlającej taki styl a obejmującej przede wszystkim długi zarost, kraciaste koszule, jeansy i ciężkie buty.
Monika Kaczor
Jaka jest etymologia nazwy miejscowości Całowanie?
Całowanie to nazwa miejscowości w powiecie otwockim pod Warszawą. Ma bardzo bogatą historię. Pierwsze wzmianki o niej pochodzą z drugiej dekady XV wieku. Nazwa Całowanie nie upamiętnia żadnego historycznego pocałunku, ale kryje w sobie niespodziankę. Jest nazwą dzierżawczą, utworzoną od staropolskiego imienia Całowan. Imię to pochodzi od czasownika całować, tak jak imię Poznan powstało od czasownika poznać. Całowanie stanowiło własność (być może pole albo włości) Całowana, a samą nazwę utworzono za pomocą archaicznego dziś przyrostka *je. W czasach Całowana w ten sposób tworzyło się nazwy dzierżawcze w rodzaju nijakim.
Do Całowania warto wybrać się 6 czerwca, czyli w Międzynarodowym Dniu Całowania czy też Dniu Pocałunków.
Monika Kaczor
W jakim znaczeniu można użyć wyrazu niecnota?
Na początku XVI w. wyraz niecnota oznaczał przede wszystkim ‘brak obyczajności, rozwiązłość, skłonność do występków’, następnie ‚występek i grzech’, a wreszcie tego, ‚kto się dopuszcza grzechów i niecnych występków’, czyli ‚niecnotę lub zdrobniale niecnotkę’. Dawniej niecnota był to ‘człowiek niemoralny’. Obecnie niecnota to już tylko ‚żartobliwe lub pobłażliwe określenie nicponia, urwisa, łobuziaka’.
Cnota i niecnota są podobnie zbudowane, ale mają różne formy dopełniacza: cnota – cnoty – cnót, ale niecnota – niecnoty – niecnot.
Monika Kaczor
Jakie jest znaczenie słowa sernik i serowiec?
W dawnej Polsce słowo sernik oznaczało nazwę zawodu. Sernikiem był ten, kto zawodowo wytwarzał sery. Sernikiem lub sernicą nazywano również specjalną, przewiewną wiatę, obudowaną drewnianymi prętami, służącą do suszenia serów. We współczesnej polszczyźnie sernik to również synonim kazeiny.
Serowiec to przestarzały synonim sernika w znaczeniu cukierniczym. W XIX-wiecznym słowniku S.B. Lindego dowiadujemy się, że w tamtych czasach serowiec to przede wszystkim ‚owad drobny, na kształt pyłku, który znajduje się w chlebie, serze i mące’. Ten sam słownik również podaje, że serowiec to rzadziej używana postać wyrazu surowiec (kiedyś występowały oboczne formy surowy/ serowy w tym samym znaczeniu). Owad w entomologii otrzymał miano sernica pospolita.
Nazwa serowiec, w gwarach mająca postać syrowiec, to południowopolski odpowiednik sernika, na kresach zwanego serownikiem. Serowiec, sernik i serownik różnią się zasięgiem regionalnym i są używane w odniesieniu do świątecznego ciasta „bez ciasta”, czyli upieczonej masy z białego sera, jajek, cukru, w odniesieniu do takiego samego wyrobu przygotowanego na spodzie z kruchego ciasta (częściej serowiec lub serownik niż sernik) oraz w odniesieniu do różnych wersji drożdżówki z serem, zwłaszcza kołacza z serem (w tym znaczeniu raczej sernik niż serowiec).
Monika Kaczor
Czy zwrot być niesławnym oznacza to samo, co nie być sławnym?
Nie zawsze przymiotnik zaprzeczony jest antonimem przymiotnika niezaprzeczonego. Możemy powiedzieć: To ciastko jest słodkie, ale tamto jest niesłodkie lub nie jest słodkie – i będzie znaczyło to samo.
Powiedzenie coś jest niesławne oznacza zupełnie coś innego niż stwierdzenie, że coś nie jest sławne. Niesławny to taki, który okrywa kogoś niesławą, hańbą lub taki, który nie przynosi komuś sławy, rozgłosu. Jest to określenie abstraktów, stanów, zdarzeń (niesławne czyny, niesławne zachowanie, niesławna wyprawa, niesławna śmierć). Niesławny nie może być człowiek; niesławne może być coś. Nie powiemy niesławny pisarz, ale pisarz, który miał złą sławę.
Monika Kaczor
Szanowni Państwo, w komentarzach sportowych często można usłyszeć należy do jednych z najlepszych sportowców …. Czy tak można powiedzieć?
Ktoś jest jednym z najlepszych pracowników, nauczycieli, muzyków, lekarzy lub należy do najlepszych fachowców, hydraulików powiemy wtedy, gdy ktoś jest bardzo dobry w tym, co robi, w swojej dziedzinie, świetnie się sprawdza w jakieś roli, a przy tym jest jeszcze kilka osób, które są w tym równie dobre.
Często spotykanym błędem jest kontaminacja konstrukcji należy do najlepszych i jest jednym z najlepszych oraz stwierdzenie, że ktoś należy do jednych z najlepszych. Taka konstrukcja jest niepoprawna.
Monika Kaczor