No to klops, czyli to, co się nie udało…

Dlaczego mówimy klops na coś, co się nie udało?

smiley-1635454_640

Klops to synonim słowa pulpet. Jest określeniem oznaczającym ‚pojedynczy, duszony lub gotowany okrągły kotlecik z mięsa mielonego’ lub ‚całą dużą pieczeń z mielonego mięsa, podawaną na ciepło lub zimno’.
Klops podchodzi od niemieckiego czasownika klopfen ‘stukać, klepać, siekać, bić, rozbijać, rozłupywać’. Dawniej mięso nie było mielone, lecz siekane tasakiem na drobne kawałki.
‘Fiasko, klapa, niepowodzenie’ to polski dodatek do klopsa. Może przez analogię do pasztetu, który wskazuje na kłopotliwą sytuację, niespodziewaną nieprzyjemność, klops stał się synonimem porażki.

Monika Kaczor

Co możemy zrobić z inicjatywą?

Szanowna Poradnio, czy można powiedzieć wyjść z inicjatywą?

the-light-bulb-363064_640

Można powiedzieć, że czyjąś inicjatywę podjęliśmy, z inicjatywą wystąpiliśmy lub wykazaliśmy się inicjatywą. Nie powiemy, że wychodzimy z inicjatywą lub okazujemy inicjatywę. Inicjatywa bezpośrednio łączy się z rzeczownikiem w dopełniaczu albo z przymiotnikiem. Wobec tego poprawną formą będzie inicjatywa pokojowa (a nie inicjatywa dla pokoju), inicjatywa zatrudnienia ludzi młodych (a nie inicjatywna na rzecz zatrudnienia ludzi młodych), inicjatywa wyremontowania drogi (a nie inicjatywa w wyremontowaniu drogi).

Monika Kaczor

Pisownia nazw sądów

Sądy powszechne mają strukturę trójstopniową. Na samym dole mamy sądy rejonowe, których jest kilkaset, potem mamy sądy okręgowe, których jest kilkadziesiąt, a na końcu mamy sądy apelacyjne, których jest kilkanaście. Przykład: SO w Zielonej Górze ma pod sobą sądy rejonowe w: Krosno Odrzańskie, Nowa Sól, Świebodzin, Wschowa, Zielona Góra, Żagań, Żary. Przykład: SA w Poznaniu ma pod sobą sądy okręgowe w: Konin, Poznań, Zielona Góra. W odniesieniu do zbioru sądów można mówić o „obszarze okręgu” albo „obszarze apelacji”. Powiemy przykładowo, że „W okręgu zielonogórskim działa 7 sądów rejonowych” albo, że „SO w Zielonej Górze jest przykładem sądu okręgowego przynależącego do apelacji poznańskiej”.

Czy określenia „okręg zielonogórski” albo „apelacja poznańska” należy zapisywać wielkimi literami?

Na poniższej oficjalnej stronie wielką literą zapisuje się tylko pierwsze słowo „Apelacja”, ale już nie drugie słowo „poznańska”. Trudno się zorientować, czy ta pierwsze wielka litera nie wynika czasem z tego, że poszczególne opcje wyboru zawsze zapisuje się – wzorem zdań – wielką literą (tak jak na stronie Poradni, gdzie zakładka „Strona główna” też zapisana jest wielką literą; problemu tego nie widać w zakładkach zapisanych kapitalikami: „O PORADNI”, „POLECAMY” i „KONTAKT”).

https://portal.poznan.sa.gov.pl/ –> Na środku na samej górze można wybrać jedną z listy wszystkich apelacji, np. „Apelację poznańską”.

http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20180002548 –> Akt prawny powołujący do życia sądy niestety nie używa określeń „okręg zielonogórski” czy „apelacja poznańska”; zamiast tego pisze wprost „w obszarze właściwości Sądu Apelacyjnego w Poznaniu (…) Sąd Okręgowy w Zielonej Górze – obejmujący obszar właściwości sądów rejonowych w…”.

Dokładnie ten sam problem można rozważać dla prokuratur – mamy prokuratury: rejonowe, okręgowe i regionalne i mówimy o „prokuraturach rejonowych okręgu X” albo „prokuraturach rejonowych i okręgowych regionu Y”.

z24474469ICR,Sad-Rejonowy-w-Zielonej-Gorze-oglosil-wyrok-w-spra

Do końca pytania nie jest jasne. Zapis zależy od użycia.
Jeśli nazwa jest użyta jako rzeczownik pospolity, to zapisujemy małą, tak jak: sądy okręgowe, prokuratura itp.
Jeśli jako nazwa własna, to wielką literą, jak np. Sąd Okręgowy w Zielonej Górze.
Jeśli jako zakładka to użyłabym wersalików (często jednak strony internetowe mają swoją własną zasadę).

Marzanna Uździcka

Co oznacza słowo bouldering?

Co oznacza słowo bouldering?

leadership-153250_640

Bouldering jest nowym słowem. Oznacza wspinaczkę bez asekuracji linowej po niewielkich wysokich blokach skalnych lub specjalnych ścianach imitujących takie bloki.
„Jedni traktują buldering jako trening uzupełniający. Inni opisują go jako „wchodzenie na kamyki od trudnej strony”. Niektórym kojarzy się on z bieganiem po piramidach i robieniem kosmicznych baniek. Wielu uważa go za świetną towarzyską zabawę lub przyjemną formę spędzania wolnego czasu. Istnieją też tacy, dla których jest on pasją, a nawet sensem życia”. (Co to jest i jak zacząć bouldering? – nasze porady | 8academy)

Monika Kaczor

Gardłować

Czy czasownik gardłować się ma znaczenie negatywne?

Dawniej czasownik gardłować oznaczał ‘przemawiać z przejęciem, gorliwie bronić jakieś sprawy’. Gardłować  pochodzi o rzeczownika gardło, ale do gardła jako organu głośności nie nawiązuje (por. zdzierać gardło, krzyczeć na całe gardło, nie móc wydobyć głosu z gardła). Powstał od gardła jako organu odpowiedzialnego za życie i oznaczał ‘nadstawiać gardła za kogoś, narażać życie w obronie czegoś, z odwagą, głośno i zaangażowaniem przemawiać publicznie w obronie kogoś lub czegoś’.

Ponieważ gardłować jest używany w sytuacjach, które wzburzają opinię publiczną, stopniowo nabiera negatywnych konotacji. Obecnie oznacza ‘mówić, krzyczeć z niechęcią, przemawiać za dużo i za głośno w jakieś sprawie, której się nie popiera’.

Monika Kaczor

Hic sunt leones

Szanowni Państwo, co oznacza napis Hic sunt leones?

Umberto Eco w książce „Imię Róży” oznaczył w ten sposób miejsce w niedostępnej bibliotece, do której stale wracał Adso z bratem Wilhelmem: „ Leones, Południe, według naszej mapy jesteśmy w Afryce, hic sunt leones” – mówił Wilhelm do Adsa. Napis Hic sunt leones umieszczany na dawnych mapach oznaczał dzikie, niepoznane kraje, wszelkie nieznane miejsca, białe plamy na mapie.

Monika Kaczor

Etymologia wyrazu mama

Jaka jest etymologia wyrazu mama?

Mama – w takim użyciu, jakie znamy dziś – rozpowszechniło się od końca XVIII w.
Słowo mama, którego w odniesieniu do własnej rodzicielki używamy obecnie najczęściej, nie jest zdrobnieniem czy spieszczeniem od słowa matka, tylko odrębnym elementem o ciekawej etymologii. Ma-ma-ma-ma był przez matki odbierane najprawdopodobniej jako domaganie się pokarmu, bo słowo mama najpierw oznaczało przede wszystkim ‘kobieta, która karmi piersią’. Był to odpowiednik mamki czy matki. W znaczeniu ‘mama, piastunka’ wyraz był używany w staropolszczyźnie. O własnej mamie mówiło się wtedy matuchna lub matusia. Mamka to zdrobnienie od mama.

Monika Kaczor

Jakiego rodzaju jest COVID-19?

Jakiego rodzaju jest COVID-19?

COVID-19 wzbudza emocje językowe. Nie jest to słowo, ale angielski akronim – CoronaVirus Disease – określający chorobę powodowaną koronawirusem.
Na stronie projektu „Słowa na czasie” dr Agnieszka Dryjańska pisze, że „jeśli choroba – po francusku la maladie – to powinniśmy używać rodzajnika żeńskiego la, postulują językoznawcy kanadyjscy, do czego także zachęca największy francuski autorytet w kwestiach językowych – Akademia Francuska”.
W języku niemieckim Covid nie występuje z rodzajnikiem. W tekstach spotyka się das Corona-Virus (rodzaj nijaki). Por.: https://www.infektionsschutz.de/coronavirus/
COVID 19Süddeutsche, nr 99, 30.4.-1./2.5.2021, str.35

W języku angielskim dease i virus są rodzaju niejakiego.

COVID - 19

Co ta COVID-19 spowodowała? (w znaczeniu choroba spowodowała)
Covid-19 – co o nim wiemy? (w znaczeniu wirusa)
Z powyższych przykładów wynika, że najlepsze i logiczne jest użycie rodzaju męskiego.
Na rodzaj męski COVID-19 wskazuje również zakończenie tego skrótowca. Zgodnie z zasadą skrótowce zakończone na spółgłoskę są rodzaju męskiego.

Monika Kaczor

Lockdown

Jak odmienić angielski ‚lockdown’?

Odmiana jest następująca:
M. lockdown
D. lockdownu
C.  lockdownem
B. lockdown
N.  lockdowem
M. lockdownie
W.  lockdownie!

Monika Kaczor

 

Zaszufladkowano do kategorii Odmiana