Pisownia nazw sądów

Sądy powszechne mają strukturę trójstopniową. Na samym dole mamy sądy rejonowe, których jest kilkaset, potem mamy sądy okręgowe, których jest kilkadziesiąt, a na końcu mamy sądy apelacyjne, których jest kilkanaście. Przykład: SO w Zielonej Górze ma pod sobą sądy rejonowe w: Krosno Odrzańskie, Nowa Sól, Świebodzin, Wschowa, Zielona Góra, Żagań, Żary. Przykład: SA w Poznaniu ma pod sobą sądy okręgowe w: Konin, Poznań, Zielona Góra. W odniesieniu do zbioru sądów można mówić o „obszarze okręgu” albo „obszarze apelacji”. Powiemy przykładowo, że „W okręgu zielonogórskim działa 7 sądów rejonowych” albo, że „SO w Zielonej Górze jest przykładem sądu okręgowego przynależącego do apelacji poznańskiej”.

Czy określenia „okręg zielonogórski” albo „apelacja poznańska” należy zapisywać wielkimi literami?

Na poniższej oficjalnej stronie wielką literą zapisuje się tylko pierwsze słowo „Apelacja”, ale już nie drugie słowo „poznańska”. Trudno się zorientować, czy ta pierwsze wielka litera nie wynika czasem z tego, że poszczególne opcje wyboru zawsze zapisuje się – wzorem zdań – wielką literą (tak jak na stronie Poradni, gdzie zakładka „Strona główna” też zapisana jest wielką literą; problemu tego nie widać w zakładkach zapisanych kapitalikami: „O PORADNI”, „POLECAMY” i „KONTAKT”).

https://portal.poznan.sa.gov.pl/ –> Na środku na samej górze można wybrać jedną z listy wszystkich apelacji, np. „Apelację poznańską”.

http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20180002548 –> Akt prawny powołujący do życia sądy niestety nie używa określeń „okręg zielonogórski” czy „apelacja poznańska”; zamiast tego pisze wprost „w obszarze właściwości Sądu Apelacyjnego w Poznaniu (…) Sąd Okręgowy w Zielonej Górze – obejmujący obszar właściwości sądów rejonowych w…”.

Dokładnie ten sam problem można rozważać dla prokuratur – mamy prokuratury: rejonowe, okręgowe i regionalne i mówimy o „prokuraturach rejonowych okręgu X” albo „prokuraturach rejonowych i okręgowych regionu Y”.

z24474469ICR,Sad-Rejonowy-w-Zielonej-Gorze-oglosil-wyrok-w-spra

Do końca pytania nie jest jasne. Zapis zależy od użycia.
Jeśli nazwa jest użyta jako rzeczownik pospolity, to zapisujemy małą, tak jak: sądy okręgowe, prokuratura itp.
Jeśli jako nazwa własna, to wielką literą, jak np. Sąd Okręgowy w Zielonej Górze.
Jeśli jako zakładka to użyłabym wersalików (często jednak strony internetowe mają swoją własną zasadę).

Marzanna Uździcka

Co oznacza słowo bouldering?

Co oznacza słowo bouldering?

leadership-153250_640

Bouldering jest nowym słowem. Oznacza wspinaczkę bez asekuracji linowej po niewielkich wysokich blokach skalnych lub specjalnych ścianach imitujących takie bloki.
„Jedni traktują buldering jako trening uzupełniający. Inni opisują go jako „wchodzenie na kamyki od trudnej strony”. Niektórym kojarzy się on z bieganiem po piramidach i robieniem kosmicznych baniek. Wielu uważa go za świetną towarzyską zabawę lub przyjemną formę spędzania wolnego czasu. Istnieją też tacy, dla których jest on pasją, a nawet sensem życia”. (Co to jest i jak zacząć bouldering? – nasze porady | 8academy)

Monika Kaczor

Gardłować

Czy czasownik gardłować się ma znaczenie negatywne?

Dawniej czasownik gardłować oznaczał ‘przemawiać z przejęciem, gorliwie bronić jakieś sprawy’. Gardłować  pochodzi o rzeczownika gardło, ale do gardła jako organu głośności nie nawiązuje (por. zdzierać gardło, krzyczeć na całe gardło, nie móc wydobyć głosu z gardła). Powstał od gardła jako organu odpowiedzialnego za życie i oznaczał ‘nadstawiać gardła za kogoś, narażać życie w obronie czegoś, z odwagą, głośno i zaangażowaniem przemawiać publicznie w obronie kogoś lub czegoś’.

Ponieważ gardłować jest używany w sytuacjach, które wzburzają opinię publiczną, stopniowo nabiera negatywnych konotacji. Obecnie oznacza ‘mówić, krzyczeć z niechęcią, przemawiać za dużo i za głośno w jakieś sprawie, której się nie popiera’.

Monika Kaczor

Hic sunt leones

Szanowni Państwo, co oznacza napis Hic sunt leones?

Umberto Eco w książce „Imię Róży” oznaczył w ten sposób miejsce w niedostępnej bibliotece, do której stale wracał Adso z bratem Wilhelmem: „ Leones, Południe, według naszej mapy jesteśmy w Afryce, hic sunt leones” – mówił Wilhelm do Adsa. Napis Hic sunt leones umieszczany na dawnych mapach oznaczał dzikie, niepoznane kraje, wszelkie nieznane miejsca, białe plamy na mapie.

Monika Kaczor

Etymologia wyrazu mama

Jaka jest etymologia wyrazu mama?

Mama – w takim użyciu, jakie znamy dziś – rozpowszechniło się od końca XVIII w.
Słowo mama, którego w odniesieniu do własnej rodzicielki używamy obecnie najczęściej, nie jest zdrobnieniem czy spieszczeniem od słowa matka, tylko odrębnym elementem o ciekawej etymologii. Ma-ma-ma-ma był przez matki odbierane najprawdopodobniej jako domaganie się pokarmu, bo słowo mama najpierw oznaczało przede wszystkim ‘kobieta, która karmi piersią’. Był to odpowiednik mamki czy matki. W znaczeniu ‘mama, piastunka’ wyraz był używany w staropolszczyźnie. O własnej mamie mówiło się wtedy matuchna lub matusia. Mamka to zdrobnienie od mama.

Monika Kaczor

Jakiego rodzaju jest COVID-19?

Jakiego rodzaju jest COVID-19?

COVID-19 wzbudza emocje językowe. Nie jest to słowo, ale angielski akronim – CoronaVirus Disease – określający chorobę powodowaną koronawirusem.
Na stronie projektu „Słowa na czasie” dr Agnieszka Dryjańska pisze, że „jeśli choroba – po francusku la maladie – to powinniśmy używać rodzajnika żeńskiego la, postulują językoznawcy kanadyjscy, do czego także zachęca największy francuski autorytet w kwestiach językowych – Akademia Francuska”.
W języku niemieckim Covid nie występuje z rodzajnikiem. W tekstach spotyka się das Corona-Virus (rodzaj nijaki). Por.: https://www.infektionsschutz.de/coronavirus/
COVID 19Süddeutsche, nr 99, 30.4.-1./2.5.2021, str.35

W języku angielskim dease i virus są rodzaju niejakiego.

COVID - 19

Co ta COVID-19 spowodowała? (w znaczeniu choroba spowodowała)
Covid-19 – co o nim wiemy? (w znaczeniu wirusa)
Z powyższych przykładów wynika, że najlepsze i logiczne jest użycie rodzaju męskiego.
Na rodzaj męski COVID-19 wskazuje również zakończenie tego skrótowca. Zgodnie z zasadą skrótowce zakończone na spółgłoskę są rodzaju męskiego.

Monika Kaczor

Lockdown

Jak odmienić angielski ‚lockdown’?

Odmiana jest następująca:
M. lockdown
D. lockdownu
C.  lockdownem
B. lockdown
N.  lockdowem
M. lockdownie
W.  lockdownie!

Monika Kaczor

 

Zaszufladkowano do kategorii Odmiana

Dyktando dla świdniczan

Dyktando autorstwa prof. Mariana Bugajskiego

Ponaddwustuwyrazowe
dyktando wielozdaniowe
Raczej nieskomplikowane
Dla świdniczan napisane

Nie wahajcie się, nie trwóżcie
Jeśli niezbyt łatwe – mówcie
Łatwo jest napisać wszakże:
tamże ci, bodajże, jakże

dokądkolwiek znikądinąd
(Nie musisz nadrabiać miną)
nużąco, nużby i nuże!
Trudności nie nazbyt duże?

Och! Nieproste te wyrazy
Supertrudna jest polszczyzna
Wszak niełatwo jest napisać:
martwy ugór, ziemia żyzna

Chwasty, krze het na ugorze
a na miedzy coś chroboce
Coś chichoce w mysiej norze
i w kałuży coś rechoce

Brzęczą mrzyki, chrzęszczą chrząszcze
Jeż się jeży na chrabąszcze
Jerzyk schwycił trzmiela w locie
Sroka skrzeczy gdzieś na płocie

W chabrach czyżyk szaropióry
Makolągwa kląska w makach
W bruździe wróbel szarobury
dzierży w dzióbku pół robaka

Ponad pole kszyk wzlatuje
Ważkę czarno-żółtą goni
Hen gdzieś w lesie dzięcioł kuje
Hałas, że aż huczy w skroni

Ugór pługiem oracz zorze
Dzięcielina tu zakwitnie
Zarumieni się jak panna
Ożędkę się sierpem wytnie

A gżegżółka – ktoś zapyta?
Nie ma jej w dyktandzie naszym?
Nie gżegżółki dziś nie będzie
Zamiast niej warzęcha straszy

Zamiast niej pustułka huka
Kobuz żeru wypatruje
Potrzeszcz zgrzyta w gąszczu chaszczy
Żuraw w dziobie ma szczeżuję

Nie ma także i nie będzie
żołny, piegży, pomurnika
Nie zabraknie zaś, a jakże
trznadla, czyża i wydrzyka

Może starczy już tych wszystkich
chyżych chartów, zasuw, achów
Nieszczególnie się lękamy
pseudogramatycznych strachów

Pisać każdy z nas potrafi
Pilnieśmy (pilnie-śmy) się wszak uczyli
ortografii, więc dyktando
dokończymy wnet w pół chwili

Wyszczepić

Szanowni Państwo, czy wyraz wyszczepić (jak w zdaniu: Rząd powinien kupić jak najwięcej szczepionek i wyszczepić maksymalną liczbę ludzi.) jest poprawny?

Pojawienie się koronawirusa wyzwoliło kreatywność językową wśród użytkowników polszczyzny. Wyszczepić jest neologizmem, który może budzić wątpliwości językowe, także natury estetycznej czy etycznej.
Czasownik wyszczepić nie występuje w opracowaniach słownikowych. Pojawił się w przestrzeni publicznej w związku opracowaniem szczepionki przeciw wirusowi i ogłoszeniem przez Narodowy Program Szczepień harmonogramu szczepień.
Wyszczepić należy do rodziny wyrazów: szczepić, szczepionka, szczepienie, zaszczepić. Zastanawiać może przedrostek wy-. „Słownik języka polskiego” pod red. Witolda Doroszewskiego podaje, że przedrostek wy- tworzy czasowniki pochodne z nadaniem określonych odcieni znaczeniowych: ruch od wewnątrz na zewnątrz, od dołu ku górze (np. wychodzić, wyrastać, osiąganie celu), wyczerpanie zakresu czynności (np. wybłagać, wybudować, wysuszyć), osiąganie stanu zaspokojenia, przesytu, znużenia (np. wybiegać się, wycierpieć się). Wobec tego wyszczepić oznacza podać szczepieniu wszystkich, objąć szczepieniem każdego. Oddaje znaczenia czasowników szczepić i zaszczepić.
W oficjalnych komunikatach rządowych pojawiło się również określenie doszczepić – na oznaczenie uzupełnienia szczepienia.

Monika Kaczor